Bankowcy a edukacja: Narodowa strategia edukacji finansowej – Szansa, którą wciąż możemy wykorzystać

Agnieszka Krawczyk

I choć dzisiaj, po niemal dekadzie od tamtych wydarzeń, chyba nikt nie ma wątpliwości, że w największej mierze przyczyniły się do niego amerykańskie instytucje finansowe oraz niewystarczające regulacje nadzorcze, to edukacja finansowa, jako czynnik budujący społeczną świadomość umożliwiającą odpowiedzialne korzystanie z instrumentów finansowych, stała się jednym z głównych tematów wśród decydentów i instytucji odpowiedzialnych za ochronę rynków finansowych.

OECD nawoływała do zwiększania edukacji finansowej już przed kryzysem

Jedną z głównych instytucji, która jeszcze przed wybuchem kryzysu nawoływała do podnoszenia poziomu edukacji finansowej jest Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (ang. Organisation for Economic Co-operation and Development; OECD), która w ramach powołanej w 2008 r. Międzynarodowej Grupy ds. Edukacji Finansowej (ang. International Network on Financial Education; INFE) prowadzi badania oraz wspiera rozwój edukacji finansowej wśród swoich członków i jest platformą wymiany doświadczeń pomiędzy krajami w tym zakresie. Obecnie do grupy należy ponad 240 instytucji z ponad 110 krajów. Już w 2005 r. ukazała się publikacja pt. „Podnoszenie świadomości finansowej. Analiza zagadnień i dokumentów programowych” (ang. Improving Financial Literacy. Analysis of Issues and Policies), której celem był rozwój świadomości finansowej konsumentów poprzez poinformowanie decydentów o skutecznych programach edukacji finansowej oraz poprzez promowanie wymiany poglądów i dzielenia doświadczeń w zakresie edukacji i świadomości finansowej1.

Edukacja finansowa po kryzysie

Jednak dopiero kryzys finansowy, zapoczątkowany w 2008 r., spowodował, że pojęcie edukacji finansowej zaczęło być odmieniane przez wszystkie przypadki przez wiele instytucji i gremiów na szczeblach krajowych i na poziomie międzynarodowym. W czerwcu 2009 r. OECD opublikowała raport pt. „Edukacja finansowa a kryzys. Dokument programowy i porady” (ang. Financial Education and the Crisis, Policy Paper and Guidance), w którym wskazała na związki pomiędzy kryzysem a brakiem odpowiedniej świadomości finansowej konsumentów. Powstał on dzięki decyzji Międzynarodowej Grupy ds. Edukacji Finansowej – INFE – o rozpoczęciu badań nad wpływem niskiej świadomości ekonomicznej na powstanie kryzysu finansowego. Ponad 40 instytucji publicznych z 30 krajów, w tym z Polski, wzięło udział w badaniu, którego celem było m.in. uświadomienie decydentom roli edukacji finansowej w zapobieganiu podobnym kryzysom w przyszłości. Raport przedstawiał także zachowania społeczne tuż po wybuchu kryzysu. Zwrócono uwagę na fakt, iż w wielu krajach brak świadomości dotyczącej ubezpieczeń depozytów i gwarancji instytucji nadzorczych doprowadził do masowego wycofywania oszczędności z banków. Na horyzoncie pojawiło się więc kolejne zagrożenie, jakim był znaczący spadek zaufania do instytucji i rynków finansowych2. Badanie pokazało też jednak, że doświadczeni kryzysem obywatele zaczęli w większym stopniu interesować się zagadnieniami finansowymi, co skłoniło wiele rządów do odpowiedzi na to zapotrzebowanie3. Jednocześnie dokument potwierdził rekomendacje zawarte już w 2005 r. w innym dokumencie OECD „Zasady i dobre praktyki dotyczące edukacji i świadomości finansowej” (ang. Principles and Good practices ...