Banki spóldzielcze w Unii Europejskiej: Co-operative banks w siedmiu odsłonach

Prof. dr hab. Eugeniusz Gostomski

Instytut Spółdzielczości Uniwersytetu Münster i Eurogroup Consulting z siedzibą w Bad Homburg przygotowały studium dotyczące bankowości spółdzielczej w krajach Unii Europejskiej i w Szwajcarii. Przedmiotem opracowania jest analiza tendencji występujących na rynku usług bankowych, porównanie różnych spółdzielczych grup bankowych oraz przedstawienie strategicznych scenariuszy stanowiących odpowiedź na współczesne wyzwania. Szczegółowej analizie poddano 11 spółdzielczych grup bankowych z 6 krajów UE: Austrii, Finlandii, Francji, Niemiec, Holandii i Irlandii oraz Szwajcarii.

Odsłona I: strategie biznesowe

Wszystkie grupy bankowe w 25 krajach UE zrzeszają 4437 lokalnych banków spółdzielczych, mających 43,2 mln członków i obsługujących ponad 123 mln klientów (około 27,5 proc. mieszkańców Europy). W spółdzielczych sektorach bankowych pracuje 690,5 tys. osób. Łączne aktywa europejskich banków spółdzielczych wynoszą 4174 mld euro, przy czym 80 proc. tej kwoty przypada na spółdzielcze grupy bankowe 6 krajów: Francji, Niemiec, Włoch, Holandii, Austrii i Finlandii, na analizie których i Szwajcarii koncentruje się prezentowane studium. Udział banków spółdzielczych we wkładach oszczędnościowych EU-25 wynosi średnio 19 proc., a w kredytach i pożyczkach 15 proc.

Rynek bankowy znajduje się w fazie przełomowej. Przyczyną są następujące czynniki:

• zmiany w zakresie postępowania nabywców: klienci są bardziej wymagający i wrażliwi na ceny produktów bankowych oraz mniej lojalni;
• pojawienie się na rynku silnych sprzedawców usług oferujących wyspecjalizowane produkty i korzystających ze specjalnych kanałów dystrybucji lub kierujących swoją ofertę do wybranych segmentów klientów;
• wzmocnienie się trendu do internacjonalizacji instytucji finansowych: w krajowych systemach bankowych wzrasta udział instytucji zagranicznych, które dążą do zmniejszenia uzależnienia się od operacji kredytowych na rynku krajowym;
• dezintegracja łańcucha tworzenia wartości w bankach: powstają fabryki produktów bankowych i ponadregionalne centra serwisowe, co prowadzi do obniżenia kosztów oferowanych usług bankowych;
• rozwój nowych technologii (bankowość internetowa, komputeryzacja operacji bankowych i nowe technologie telekomunikacyjne), które umożliwiają automatyzację procesów bankowych oraz zwiększają przejrzystość i porównywalność oferty poszczególnych instytucji finansowych;
• wzrost wymagań ostrożnościowych stawianych bankom, co stymuluje procesy łączeniowe w sektorze bankowym.

Odsłona II: konsolidacja struktur

Konsekwencje powyższych procesów są daleko idące dla sektora bankowego i znajdują wyraz w następujących zjawiskach:

• redukcji liczby samodzielnych banków i placówek bankowych (ogólna liczba banków w Europie w latach 1999-2004 zmniejszyła się, głównie z powodu fuzji, o 25 proc., a oddziałów bankowych o 8 proc.),
• spadku zatrudnienia w bankach (w okresie 1999-2004 liczba pracowników bankowych w krajach EU-15 zmniejszyła się o 2 proc. do poziomu 2 760 tys. pracowników, przy czym największy spadek zatrudnienia wystąpił w Niemczech, Szwecji i Portugalii, podczas gdy we Francji i Wielkiej Brytanii banki zatrudniły dodatkowych pracowników);
• w większości krajów europejskich zwiększyła się koncentracja w sektorze bankowym, mierzona udziałem w rynku 5 największych banków. Jest ona bardzo wysoka w małych krajach (Holandia, Finlandia, Belgia), gdzie przekracza 80 proc., zaś w dużych krajach, takich jak Niemcy, Włochy i Wielka Brytania nie przekracza 30 proc.

Wszystkie te procesy z dużą intensywnością zachodzą także w spółdzielczym sektorze bankowym we wszystkich krajach europejskich, w których funkcjonują banki spółdzielcze. Według prognoz procesy te w najbliższych latach się nasilą. Szeroko będą wykorzystywane jako instrument wzrostu efektywności banków transakcje typu M&A, umożliwiające uzyskiwanie efektów dużej skali działania i wchodzenie na nowe rynki.