Bank Watykański przez otwarte drzwi: Instituto per le Opere di Religione Pieniądze Papieża

Prof. UG dr hab. Eugeniusz Gostomski

IOR – zgodnie z żądaniem papieża Franciszka musi działać całkowicie w harmonii z misją i etyką Kościoła Katolickiego. Jak napisał prezes Ernst van Freyberg w pierwszym w historii Banku Watykańskiego opublikowanym sprawozdaniu finansowym: „Bank ten zasługuje na godne miejsca na światowej mapie finansowej.”

Finanse pobożne

Poprzednikiem Instytutu Dzieł Religijnych była utworzona w 1887 r. przez papieża Leona XIII Komisja do Spraw Pobożnych, która w 1908 r. przez papieża Piusa X przekształcona została w Administrację Dzieł Religijnych (AOR). Głównym zadaniem tych instytucji było scentralizowane zarządzanie majątkiem pozostałym po likwidacji przez Włochy w 1870 r. Państwa Kościelnego. AOR nie był jednak bankiem. W 1942 r. papież Pius XII przekształcił AOR w Instytut Dzieł Religijnych, który od 1944 r. funkcjonuje jako bank. Z czasem aktywa Banku Watykańskiego dzięki otrzymywanym od rządu włoskiego rekompensatom za przejęty przez Włochy majątek po Państwie Kościelnym i umiejętnemu inwestowaniu środków przez dyrektora IOR Bernardino Nagara uległy znacznemu powiększeniu. W 1990 r. za pontyfikatu Jana Pawła II przyjęto nowy statut banku i gruntowanie zmieniono jego strukturę organizacyjną.

Najważniejszym organem IOR jest Komisja Kardynalska złożona z pięciu mianowanych przez papieża kardynałów. Komisja powołuje i odwołuje członków Rady Nadzorczej oraz Prałata, który pełni funkcję sekretarza Komisji Kardynalskiej i składa jej sprawozdania z posiedzeń Rady Nadzorczej. Działalnością operacyjną IOR zarządza Dyrekcja Generalna złożona z prezesa i wiceprezesa, którzy są powoływani przez Radę Nadzorczą za zgodą Komisji Kardynalskiej. Obecnie przewodniczącym Rady Nadzorczej i jednocześnie z polecenia papieża Franciszka pełniącym tymczasową funkcję prezesa Banku Watykańskiego jest niemiecki arystokrata, przemysłowiec i finansista Ernst von Freyberg.

Bank Watykański jest stosunkowo niedużą instytucją finansową. Jego aktywa na koniec 2012 r. wynosiły prawie 5 mld euro, a kapitał własny był na poziomie 769 mln euro. Instytut Dzieł Religijnych obecnie zatrudnia 114 pracowników. Działa on wyłącznie na terytorium Watykanu, poza centralą nie posiada żadnych oddziałów czy placówek bankowych. IOR często w mediach jest błędnie przedstawiany jako bank centralny Watykanu. Należy podkreślić, że Watykan nie posiada ani własnej waluty, ani banku centralnego. Na mocy porozumienia z Europejskim Bankiem Centralnym oficjalną walutą Watykanu jest euro. Watykan może emitować monety euro, co jest jednym, obok wpływów z biletów wstępu do muzeów watykańskich, ze źródeł dochodów państwa watykańskiego. Finansami Watykanu zajmuje się Administracja Majątkiem Stolicy Apostolskiej (Administrazione del Patrimonio Dela Sedi Apostolica), a jego bieżącą obsługę bankową prowadzi Deutsche Bank.