Bank i Klient: Wymieranie banków

Eugeniusz Gostomski
Uniwersytet Gdański

Przez wiele lat stanowiły one podstawowy kanał dystrybucji produktów bankowych. W dobie dominacji rozliczeń gotówkowych i czekowych oraz braku alternatywnych kanałów ich rola – zarówno z punktu widzenia klientów, jak i banków – była trudna do przecenienia. Na wsi i w małych miastach tradycyjnie dominowały banki spółdzielcze, natomiast w większych sukcesy święciły banki komercyjne, a w niektórych krajach (Niemcy, Hiszpania, Austria, Francja) także kasy oszczędnościowe. 20-25 lat temu trend ten został odwrócony. Złożyło się na to wiele czynników. Niemal całkowicie straciły na znaczeniu czeki, płatności gotówkowe w dużym stopniu zastąpione zostały płatnościami bezgotówkowymi, wprowadzono karty bankowe, bankomaty i terminale samoobsługowe, pojawiła się i szybko zyskała na znaczeniu bankowość internetowa. Wszystko to spowodowało, że klienci nie musieli już regularnie chodzić do banku. Naturalną konsekwencją tych zmian było ograniczanie liczby lokalnych placówek, koszty utrzymania których były i są wysokie.

Mało nas, mało nas…

Proces zmniejszania się liczby banków i ich placówek obserwuje się we wszystkich krajach Unii Europejskiej. Jak wynika z danych EBC i Eurostatu, w latach 2008-2015 przestało istnieć 1460 instytucji kredytowych. Pozostało ich 7110, jednak spadek wyniósł 17% (patrz tab. 1). Co więcej, w krajach strefy euro sięgnął on 21,3%. Główną przyczyną redukcji instytucji kredytowych były fuzje i przejęcia w sektorze bankowym. W tym samym czasie łącznie w krajach UE ubyło 49,5 tys. placówek bankowych (spadek o 20,8%), a w krajach eurolandu – 30,2 tys. (spadek o 16,2%). W rezultacie tych zmian nastąpił wzrost liczby mieszkańców przypadających na jedną instytucję kredytową – w strefie euro o 14,5 tys. osób (wzrost o 30,4%). Zwiększyła się też liczba osób przypadających na oddział instytucji kredytowej – o 447 osób (25,9%). W latach 2008-2015 zatrudnienie w instytucjach kredytowych w całej UE zmniejszyło się o 395 tys. osób (12,1%), w strefie euro o 226 tys. (10,1%).

Najwięcej instytucji kredytowych jest w Niemczech, Austrii, we Włoszech i Francji (zob. tab.2). Są to kraje, w których istnieje stosunkowo dużo banków spółdzielczych. Także w innych państwach liczbę instytucji kredytowych znacznie podnoszą banki spółdzielcze (Polska, Finlandia) lub unie kredytowe (Irlandia, kraje bałtyckie). Tempo spadku liczby instytucji kredytowych w poszczególnych krajach unijnych od 2008 r. było niejednakowe. W latach 2008-2015 relatywnie najwięcej ich ubyło w krajach dotkniętych głębokim kryzysem gospodarczym i bankowym, a więc na Cyprze (77,6%), w Hiszpanii (52,5%) i Grecji (50%) oraz w państwach, w których kryzys przebiegał łagodniej, ale o dużym nasyceniu instytucjami kredytowymi -Holandii (39,5%) i Francji (38,1%).

Najwięcej lokalnych placówek bankowych znajduje się w dużych krajach unijnych: we Francji, w Niemczech, we Włoszech i Hiszpanii (patrz. tab.3). Licząc w liczbach bezwzględnych, w latach 2008-2016 najbardziej ich liczba zmniejszyła się na Łotwie (61,5%), w Estonii (61,%), Danii (54,6%), Bułgarii (51,6%) i Hiszpanii (47,5%).

Nasycenie rynku lokalnymi placówkami bankowymi w krajach UE jest bardzo ...