Bank i Klient: Co z tym wykluczeniem

Alina Domińska

Temat wykluczenia finansowego co jakiś czas pojawia się na łamach prasy. Bodźcem do pochylenia się nad tym zagadnieniem stają się kolejne seminaria lub konferencje, na których to parlamentarzyści, przedstawiciele banków i podmiotów zajmujących się usługami finansowymi, a także organizacji pozarządowych oraz świata nauki dyskutują i przedstawiają dane obrazujące skalę wykluczenia finansowego, społecznego czy też cyfrowego w Polsce i na świecie.

Od kilku lat wykluczeniem finansowym zajmuje się również Komisja Europejska. W lipcu ub. r. wydała Zalecenie w sprawie dostępu do zwykłego rachunku płatniczego (Dz.U. UE L190 z 21.07.2011 r.). Wcześniej dokonała szczegółowej analizy dostępu do podstawowych usług bankowych w poszczególnych krajach Wspólnoty, a także przeprowadziła w tej sprawie dwie konsultacje publiczne.

W walce z problemem wykluczenia finansowego KE określiła pewne standardy zwykłego rachunku płatniczego jako „powszechnie dostępnego, oferowanego uczciwie i godziwie wycenionego”. Sektory finansowe kilku krajów UE, niezależnie i z własnej inicjatywy, przyjęły tzw. kodeksy postępowania, by zapewnić swym obywatelom dostęp do podstawowych usług bankowych. Przykładowo Finlandia i Dania wprowadziły prawny obowiązek dostępu do konta bankowego dla wszystkich obywateli. Belgia zrobiła to samo, ale tylko dla nieubankowionej części społeczeństwa oraz tych osób, którym wcześniej odmówiono otwarcia rachunku bankowego. Szwecja gwarantuje jedynie dostęp do konta oszczędnościowego bez możliwości dokonywania z niego płatności. Holandia natomiast przyjęła rozwiązanie, wypracowane w drodze porozumienia pomiędzy bankami a ministerstwem finansów, które określa, że bank nie może odmówić konsumentowi otwarcia rachunku.

Czy wprowadzanie odgórnych zaleceń, a w skrajnym przypadku obligatoryjnych przepisów na usługi i produkty, które naturalną koleją rzeczy powinny być kształtowane przez rynek, jest słuszne i czy rzeczywiście pozwoli zmniejszyć wykluczenie finansowe w Polsce i innych krajach UE?

Zakres i główne postanowienia Zalecenia

Głównym celem Zalecenia jest propagowanie finansowego i społecznego włączenia konsumentów do podstawowych usług bankowych w całej Wspólnocie, czyli podjęcia przez władze krajów członkowskich działań zmierzających do zapewnienia im dostępu do zwykłego rachunku płatniczego oraz innych usług, tak aby mogli oni w pełni korzystać z dobrodziejstw jednolitego rynku. Ponadto Komisja zachęca w nim kraje unijne, aby zadbały o udostępnienie tego rachunku konsumentom z zachowaniem rozsądnych opłat za konto, niezależnie od kraju pobytu czy statusu finansowego danego konsumenta. Ponieważ Zalecenie kierowane jest władz krajowych państw członkowskich, zatem to one powinny podjąć działania zmierzające do realizacji określonych w nim celów.

Zalecenie mówi również o prawie dostępu do zwykłego rachunku płatniczego. W praktyce oznacza to, że każda osoba znajdująca się legalnie na terytorium UE – niezależnie od obywatelstwa, miejsca zatrudnienia, dochodów czy też posiadania, lub braku, historii kredytowej – będzie miała możliwość otwarcia rachunku płatniczego w kraju, w którym obecnie przebywa. Musi to być jednakże jej jedyny rachunek.

Komisja nie zmusza państw członkowskich do tego, aby zobowiązały wszystkich dostawców usług płatniczych w danym kraju do udostępniania rachunku zwykłego. Wystarczy, jeśli taka usługa będzie dostępna tylko u niektórych albo nawet u jednego z nich. Warunkiem, który musi być spełniony przy wyborze dostawcy (dostawców) oferującego (oferujących) ...