Bank i Klient | Aktywny senior – pracuje, oszczędza i bankuje…

Paweł Minkina, Michał Polak

Jak pokazują dane, rola tzw. srebrnej gospodarki będzie wzrastać – prognozuje się, że do roku 2050 osoby powyżej 60. roku życia będą stanowić 40%. społeczeństwa. Nad sytuacją społeczno-ekonomiczną seniorów pochylił się Związek Banków Polskich w swoim najnowszym raporcie „InfoSenior”.

A ta, jak wskazują autorzy opracowania, statystycznie jest całkiem dobra. Z dostępnych danych wynika, że osoby starsze zazwyczaj umiejętnie zarządzają swoim budżetem, dysponując nadwyżką w wysokości 328 zł miesięcznie. W porównaniu do sąsiadów z Europy Zachodniej, polscy seniorzy mają zapewnione bezpieczeństwo finansowe – ze statystyk wynika, że zagrożenie ubóstwem wśród emerytów jest w Niemczech aż o 5 punktów procentowych wyższe niż w Polsce. Najgorzej sytuowani według tej miary są seniorzy w państwach bałtyckich (Estonia – 45,5%, Łotwa – 41,6%, Litwa – 29,3%). Jednak według subiektywnych odczuć badanych polscy seniorzy bardziej sceptycznie podchodzą do swojej sytuacji materialnej – trudności z „przeżyciem do pierwszego dnia kolejnego miesiąca” deklaruje 14% seniorów w Polsce i tylko 3% w Niemczech. Najlepiej zbilansowane dochody i wydatki mają starsi Francuzi i Brytyjczycy, wśród których jedynie 2% stwierdziło, że odczuwa problem z utrzymaniem płynności finansowej.

Bez względu na względną stabilność finansową seniorzy w Polsce wraz z wiekiem często nie rezygnują z aktywności zawodowej – jak wynika z danych 12% osób po 60 roku życia pracuje. Z pewnością średni okres aktywności zawodowej w przyszłości musi podążać za wydłużaniem się średniej życia, by nie obniżały się dochody emerytalne. Średnia dalsza oczekiwana długość życia Polki w wieku 60 lat wynosiła w 2015 r. przeciętnie 24 lata (dla mężczyzn – 19 lat).

Wydatki osób starszych

Jedną czwartą całkowitych miesięcznych wydatków w budżecie seniorów stanowią nakłady na żywność. Drugą największą pozycją stanowią kwoty na wyposażenie i utrzymanie mieszkania oraz opłacenie energii. Kolejnymi istotnymi kosztami dla seniorów są te ponoszone na komunikację – transport i łączność stanowią 10% miesięcznych wydatków. Dopiero w dalszej kolejności są opłaty na zdrowie, w tym leki i inne wyroby farmaceutyczne oraz wizyty u lekarzy, które łącznie stanowią 9% miesięcznych wydatków seniorek i seniorów. Podobną pozycję w miesięcznych kosztach osób starszych stanowią wydatki stałe. Dane GUS wskazują, że seniorki bardziej dbają o swoje zdrowie (a przynajmniej więcej wydają na ten cel). Statystycznie panie wydają na zdrowie 10% miesięcznych wydatków, podczas gdy panowie tylko 7%.

Jak wskazuje Związek Banków Polskich, szczególnie ważną kwestią związana z portfelem przeciętnego polskiego seniora jest rozważne zaciąganie zobowiązań kredytowych. Zwłaszcza tych mogących w przyszłości stanowić istotne obciążenie miesięcznego budżetu. Dlatego przed zaciągnięciem takiego zobowiązania warto, aby senior jeszcze raz bardzo dokładnie przeanalizował swoje możliwości finansowe.

Edukacja młodego pokolenia

Portfel seniora, jego wydatki i potencjał finansowy to tematyka skierowana nie tylko do osób starszych. Szczególnie istotna wydaje się edukacja i systematyczne uświadamianie młodszych pokoleń – choćby z tego powodu, że możliwości finansowe seniorów istotnie wiążą się z decyzjami oszczędnościowymi podejmowanymi dużo wcześniej. – Kwestia emerytur tak naprawdę dotyczy wszystkich, a nie tylko tych najstarszych, bezpośrednio korzystających ze świadczenia. Również młodsze pokolenia coraz częściej potrzebują pomysłów, które pomogą im budować zaplecze materialne na przyszłą emeryturę. Gospodarka senioralna to nie tylko sektor usług dla osób starszych, ale to także system przygotowania młodszych pokoleń do dobrego starzenia się – mówi, cytowana w raporcie, Marzena Rudnicka – prezes Krajowego Instytutu Gospodarki Senioralnej.

Na rolę długoterminowego oszczędzania w przygotowaniu młodszych pokoleń do dobrego starzenia się zwraca uwagę także Krzysztof Pietraszkiewicz, prezes Związku Banków Polskich. – Polscy seniorzy są bardziej zapobiegliwi niż osoby młodsze – rzadko wybierają ryzykowne produkty finansowe i mają też średnio wyższą skłonność do oszczędzania niż młodzi. Trzeba pamiętać, że obok konieczności wydłużania aktywności zawodowej, dobrym sposobem na zapewnienie wyższych dochodów w wieku starszym jest właśnie długoterminowe i systematyczne oszczędzanie oraz roztropne inwestowanie, o które należy zadbać odpowiednio wcześniej – powiedział prezes ZBP.

Starsi w banku

Według raportu, polscy seniorzy coraz bardziej otwierają się na bankowość, choć jak dotąd sięgają przede wszystkim po tradycyjne narzędzia – np. prawie 70% emerytów otrzymuje emeryturę z ZUS na konto bankowe. Jednocześnie jednak z dużą ostrożnością podchodzą do bankowości internetowej i mobilnej (tą pierwszą posługuje się tylko 29% seniorów, drugą – 3%).

Z konta bankowego seniorzy korzystają głównie ze względu na to, że pracodawca przelewa tam wynagrodzenie lub księgowane są wpływy z emerytur. 67% osób starszych deklaruje, że aktywnie korzysta z bankowości w celu dokonywania przelewów. Zgodnie z przypuszczeniami, seniorzy chętniej korzystają z mniej ryzykownych produktów finansowych (takich jak karta debetowa, której używa 52% korzystających z bankowości, oraz lokata, której wykorzystanie deklaruje 37% z nich). Ponadto, wbrew powszechnemu przekonaniu o dużym zadłużeniu osób starszych, tylko 12% seniorów posiada kredyt lub pożyczkę, a kart kredytowych używa 28% badanych. Tylko 11% seniorów inwestuje zaoszczędzone pieniądze w inny sposób niż na lokacie bankowej, a 1% korzysta z innych, mniej popularnych, produktów finansowych.

Bezpieczeństwo finansów

Związek Banków Polskich systematycznie apeluje do seniorów o ostrożność i rozwagę w bieżącym dbaniu o bezpieczeństwo zgromadzonych oszczędności.

Niestety, nadal nadzwyczaj często zdarzają się przypadki wyłudzeń znacznych kwot z wykorzystaniem metod, w których przestępcom udaje się przekonać osoby starsze, że są znajomymi kogoś z rodziny lub przedstawicielami policji. Tylko w 2017 r. na terenie Warszawy i okolic dokonano 453 wyłudzeń na łączną kwotę 18.779.826 zł. Poza kradzieżą kosztowności i gotówki trzymanej w domach coraz częściej przestępcy nakłaniają starsze osoby do wypłat z ich rachunków bankowych lub zaciągnięcia kredytu. Bardzo szybko zyskująca na popularności metoda „na policjanta” jest modyfikacją znanej i często stosowanej wcześniej taktyki „na wnuczka”. Oszukiwane osoby, są przeświadczone, że pomagają rodzinie albo policji, bardzo często zatem dają się namówić do przygotowania paczki z kosztownościami lub gotówką i przekazania jej nieznanej osobie. Niejednokrotnie zdarza się że osoby starsze udają się do banku celem wypłaty swoich oszczędności. Zakłada się, że skala faktycznych wyłudzeń jest znacznie większa niż oficjalne statystyki, ponieważ poszkodowani często wstydzą się przyznać, że zostali oszukani. Dlatego na co dzień warto rozmawiać z najbliższymi, informować ich, że mogą w przyszłości być narażeni na przestępstwa o takim charakterze.

Aktywny senior

Potencjał osób starszych i jego zagospodarowanie to jedno z głównych wyzwań wielu europejskich społeczeństw. Jednym z przejawów włączenia seniorów do aktywnego funkcjonowania w społeczeństwie jest realizacja potrzeby tworzenia warunków do systematycznego rozwoju wolontariatu osób starszych w Polsce, w tym budowania społecznego zaufania do starszych wolontariuszy i promowania zalet współpracy międzypokoleniowej. Koncepcje te w Polsce wspiera m.in. sektor finansowy, który, realizując za pośrednictwem Fundacji Warszawskiego Instytutu Bankowości, projekt sektorowy „Bankowcy dla Edukacji”, uruchomił proces budowy zasobów wolontariatu senioralnego. Przeszkolone osoby będą mogły, korzystając z udostępnionych im materiałów i pomocy naukowych, przekazywać podstawy wiedzy w zakresie edukacji ekonomicznej i bezpieczeństwa w cyberprzestrzeni wśród np. słuchaczy wykładów Uniwersytetów Trzeciego Wieku.

Pełna wersja raportu „InfoSenior” jest dostępna pod adresem: www.zbp.pl/raporty