ANR będzie przejmować banki?

Najpóźniej 1 maja wejść mają w życie nowe regulacje, ograniczające swobodny obrót gruntami rolnymi, również tymi znajdującymi się w posiadaniu prywatnym. Projekt, będący obecnie przedmiotem prac parlamentarnych, od samego początku wzbudzał liczbę kontrowersje i zastrzeżenie odnośnie zgodności z konstytucyjną ochroną prawa własności. Okazuje się, że proponowane rozwiązania prawne mogłyby być szkodliwe również dla sektora finansowego. Na ewidentne niespójności prawne w tym zakresie zwrócił właśnie uwagę Związek Banków Polskich.

Kontrowersyjne zapisy znalazły się w zmienianej ustawie o kształtowaniu ustroju rolnego. – Projekt nowelizacji tej ustawy w obecnym brzmieniu przewiduje przyznanie Agencji Nieruchomości Rolnych prawa pierwokupu nabycia udziałów i akcji w spółkach prawa handlowego będących właścicielem nieruchomości rolnych – podkreśla wiceprezes ZBP, Jerzy Bańka. Intencja ustawodawcy wydaje się oczywista: chodziło o wyeliminowanie sytuacji, w których obcokrajowcy nabywaliby grunty rolne za pośrednictwem celowo utworzonych spółek. Przepis został jednak sformułowany w taki sposób, iż ma zastosowanie nie tylko do spółek, które stały się nabywcami ziemi w drodze zakupu. Prawo pierwokupu udziałów ANR otrzyma również w przypadku, kiedy grunty rolne staną się własnością firmy na przykład w drodze windykacji bądź zaspokajania roszczeń z masy upadłościowej innego przedsiębiorstwa. W takiej sytuacji mogą znaleźć się instytucje finansowe – na przykład wówczas, kiedy na mocy tytułu egzekucyjnego bank zajmie nieruchomość należącą do niewypłacalnego rolnika. – Jeśli nie ma nabywców na taką nieruchomość w drugim przetargu, wówczas bank, jak każdy inny wierzyciel, może przejąć ją na własność z zaliczeniem na poczet ceny nabycia swojej wierzytelności – podkreśla wiceprezes ZBP. W takim przypadku bank jest wpisywany do księgi wieczystej jako właściciel nieruchomości. Wprawdzie jest to własność ściśle ograniczona czasowo – przepisy Prawa bankowego zobowiązują instytucję finansową do zbycia mienia przejętego za długi w ciągu 5 lat – jednak ustawodawca jak dotychczas nie przewidział żadnych odstępstw w tym zakresie. Jeśli ustawa weszłaby w życie w proponowanym kształcie, wówczas ANR mógłby stawać się współwłaścicielem banków – jedynie z uwagi na fakt przejęcia przez te ostatnie nieruchomości rolnych w ramach działań windykacyjnych. Wiceprezes ZBP jest przekonany, iż sytuacja ta jest wynikiem niedopatrzenia; dlatego właśnie Związek skierował do Sejmu propozycje odpowiednich wyłączeń dla instytucji, które weszły w posiadanie gruntów rolnych w ramach czynności egzekucyjnych podjętych wobec dłużnika.

Niefortunny przepis o przejmowaniu udziałów w firmach posiadających nieruchomości rolne przez ANR to nie jedyne niebezpieczeństwo dla rynku finansowego, generowane przez procedowaną ustawę. Planowane ograniczenie obrotu gruntami rolnymi może wpłynąć na istotny spadek wartości nieruchomości rolnych w całej Polsce. Jeżeli rolnik wykorzystał gospodarstwo jako zabezpieczenie zaciągniętego kredytu – może się okazać, iż wskutek skokowej obniżki cen zabezpieczenie to okaże się niewystarczające. – Może to skutkować koniecznością żądania przez banki wzmocnienia tego rodzaju zabezpieczeń – zaznaczył Jerzy Bańka. Problemy mogą mieć również rolnicy korzystający z kredytów odnawialnych; jeżeli ich zabezpieczeniem jest nieruchomość rolna, wówczas spadek jej wartości wywołany przez uwarunkowania prawne może spowodować obniżenie środków pozostających do dyspozycji w ramach kredytu odnawialnego, a w skrajnych przypadkach – nawet utratę tej elastycznej formy finansowania.

Karol Jerzy Mórawski