Nauka i Edukacja Ekonomiczna | Europejska Unia Bankowa | Dekada Unii Bankowej w Europie

Maria Dunin-Wąsowicz
Dr nauk politycznych. Specjalizuje się w badaniu politycznych aspektów międzynarodowych stosunków gospodarczych i pieniężnych, integracji światowej, w tym transatlantyckiej oraz europejskiej. Autorka sześciu publikacji książkowych oraz kilkudziesięciu artykułów naukowych w języku polskim i angielskim.

Zgodnie z pierwotnymi koncepcjami Europejska Unia Bankowa miała zapewnić wdrożenie pięciu ważnych zadań. Pierwsze polegało na zakończeniu przygotowania i wprowadzeniu zasad zarządzania fiskalnego zgodnego z zapisami traktatu o stabilności, koordynacji i zarządzaniu (TSKZ), przyjętego 2 marca 2012 r. Kolejne oznaczało przyjęcie zasady wdrożenia systematycznej koordynacji ex ante głównych reform przewidzianych nowym traktatem. Następne trzy zakładały ustanowienie skutecznego Jednolitego Mechanizmu Nadzorczego (SSM) dla sektora bankowego wraz z wejściem w życie rozporządzenia i dyrektywy w sprawie wymogów kapitałowych (CRR/CRD IV). Uznano też konieczność zawarcia porozumienia w sprawie harmonizacji krajowych metod restrukturyzacji, uporządkowanej likwidacji oraz gwarancji depozytów wraz z zapewnieniem odpowiedniego finansowania tych działań przez sektor finansowy. Zadanie piąte sprowadzało się do opracowania i wdrożenia przyjętych rozwiązań.

Krótko- i długoterminowo

Innymi słowy, cele unii bankowej miały charakter krótko- i długoterminowy. Z jednej strony miała ona uzyskać wysoki poziom zaufania, z drugiej zaś – redukować narastanie skoncentrowanego ryzyka powstałego w wyniku ewentualnych zakłóceń krajowych zagrażających europejskiej stabilności systemowej. Co ważne, tak skonstruowana koncepcja EUB pozwalała bankom krajowym zachować ich swoistą tożsamość. Jej powstanie odsunęło w cień trudną przeszłość, umożliwiając państwom zajęcie się rozwiązaniem obecnych problemów generowanych przez ogromne zadłużenie banków.

Unia bankowa, której członkami przed 10 laty zostały kraje strefy euro wraz z Bułgarią i Chorwacją (patrz wykr. 1 i wykr. 2), zaczęła funkcjonowanie od realizacji działalności Jednolitego Mechanizmu Nadzorczego (SSM) powstałego w ramach Europejskiego Banku Centralnego. Wykonywanie innych zadań, które jej przypisano, pozostało pod znakiem zapytania. EUB bowiem ani nie prowadzi restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji banków, ani nie realizuje koncepcji ubezpieczenia depozytów. Wciąż brakuje instytucji, która byłaby zdolna do interwencji w razie kryzysu finansowego. Jaka jest zatem europejska unia bankowa?

Misja i cele

Nowa struktura nadzoru nad bankami w strefie euro rozpoczęła działalność we Frankfurcie 4 listopada 2014 r. Jej misja rozpoczęła się od zdefiniowania zasad funkcjonowania modelu nadzoru ostrożnościowego EBC. Mogą go stosować także te państwa członkowskie UE, które przystępują do unii bankowej na zasadzie dobrowolności.

Architektura unii jest dwuelementowa. Pierwszy jest znany pod nazwą Jednolity Mechanizm Nadzorczy (SSM) i skupia banki, mające siedzibę w krajach członkowskich EUB klasyfikowane jako znaczące. Taka konstrukcja ułatwiła dokonanie podziału pracy między EUB a organami nadzorów krajowych. W związku z tym opracowano także narzędzia jej pracy oraz wdrożono koncepcję kompleksowej oceny, łącznie z oceną bilansu, wszystkich instytucji, które stały się członkami EUB.

Przyjęto, że drugim elementem nadzoru, powołanym w styczniu 2014 r., będzie Jednolity Mechanizm Restrukturyzacji i Uporządkowanej Likwidacji (SRM) odpowiedzialny za naprawę, restrukturyzację oraz uporządkowaną likwidację instytucji kredytowych. SRM z definicji powinien dążyć do zminimalizowania negatywnego wpływu problemów banków na gospodarkę realną i finanse publiczne. Zarząd SRM stanowi Jednolita Rada ds. Restrukturyzacji i Uporządkowanej Likwidacji (SRB).

Wkrótce po ustanowieniu EUB, rozpoczęto współpracę z bankami w celu uruchomienia instrumentu umorzenia lub konwersji długu zgodnie z dyrektywą w sprawie bankowej restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji banków (2014). Równolegle banki krajowe budowały swoje minimalne wymagania dotyczące funduszy własnych i zobowiązań kwalifikowalnych (Minimum Requirement for Own Funds and Eligible Liabilities, MREL) z myślą o ich realizacji do 1 stycznia 2024 r.

MREL miał zapewniać odpowiednią liczbę instrumentów niezbędnych do ewentualnego wdrożenia preferowanej strategii restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji. Pierwszym krokiem do konstrukcji tego instrumentu było opracowanie i wdrożenie unijnego rozporządzenia w sprawie wymogów kapitałowych (Capital Requirements Regulation, CRR) w 2013 r. Wymagania te są systematycznie aktualizowane, zaś ostatni ich zapis z 2024 r. ograniczył prawo banków (inaczej zdolność) do traktowania (tzw. ważenia) niektórych aktywów jako kapitału bardzo niskiego ryzyka.

Podejmowane działania

Przypomnijmy, że przepisy dotyczące CRR nadały EBC prawo domagania się od ...