Poradnik obligacji Gerda Broker – część XIII
W przypadku zdecydowanej większości obligacji, głównym świadczeniem ich emitentów wobec inwestorów jest wypłata odsetek. Ta kwestia ma zasadnicze znaczenie dla obu stron, nie tylko dlatego, że stanowi główny składnik kosztu pożyczki dla emitenta i zasadniczy element dochodu z punktu widzenia nabywcy obligacji. Istotne są również zasady wypłaty, ale przede wszystkim bezproblemowa i terminowa jej realizacja. Nie może w tej sprawie być żadnych wątpliwości, a jakiekolwiek opóźnienia płatności podważają wiarygodność emitenta i mogą mieć poważne konsekwencje.
Poza samą wysokością i formą oprocentowania, bardzo istotną kwestią zarówno dla emitenta, jak i inwestora, jest sposób wypłaty odsetek. Choć stosuje się różne rozwiązania, najczęściej spotykaną metodą jest podział całego czasu trwania pożyczki na okresy odsetkowe i wypłacanie odsetek na koniec każdego z nich. Jest to szczególnie ważne z punktu widzenia nabywców obligacji, ponieważ do czasu wykupu odsetki stanowią regularne źródło przychodów z tytułu inwestycji, co ma istotne znaczenie przede wszystkim w przypadku papierów o długich, sięgających kilku lat, terminów wykupu. Systematyczna i terminowa wypłata odsetek, poza wieloma innymi kryteriami, jest istotnym weryfikatorem wiarygodności emitenta i oceny jego kondycji finansowej. Okresowe wypłaty świadczeń mają też swoją zaletę z punktu widzenia emitenta, gdyż powodują rozłożenie obciążeń z tego tytułu w czasie, zamiast kumulacji w jednym terminie – na przykład na koniec roku lub w momencie wykupu obligacji. Można spotkać rozwiązania zakładające wypłatę raz w roku lub co pół roku, jednak najczęściej stosowana jest wypłata kwartalna.
W przypadku świadczeń odsetkowych istotne znaczenie ma jednak wiele innych czynników, poza wysokością oprocentowania i częstotliwością wypłat. Gdy chodzi o pieniądze, nie może być żadnych niedomówień i dowolności interpretacyjnych, mogących być źródłem sporów i nieporozumień. Dlatego też sposób wyliczania wysokości odsetek, ustalania wszystkich związanych z tym terminów i szczegółów technicznych, powinien być precyzyjnie opisany w treści obligacji lub warunkach emisji, tak by żadna z kwestii nie budziła wątpliwości. Trzeba więc określić nie tylko wysokość oprocentowania i termin wypłaty, ale też datę od której nalicza się odsetki oraz miejsce i sposób ich wypłacania.
Odsetki mogą być wypłacane osobie uprawnionej do ich otrzymania bezpośrednio przez emitenta, w ustalony sposób, ale wypłata może też być obsługiwana przez inną instytucję, na zlecenie emitenta. Ten pierwszy sposób jest stosowany najczęściej w przypadku niewielkich emisji, a właścicieli obligacji jest niewielu, a także gdy obligacje mają formę materialną – czyli dokumentu, do którego dołączone są kupony odsetkowe. W sytuacji, gdy obligacja nie ma formy materialnej, musi ona być zaewidencjonowana w rejestrze, prowadzonym przez Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych, bank lub firmę inwestycyjną (na przykład biuro maklerskie). W takich przypadkach emitenci często zlecają realizację całej procedury związanej z wyliczeniem i wypłatą odsetek tym właśnie instytucjom. Ta forma, choć wiąże się z wynagrodzeniem za te czynności, a więc pewnymi kosztami, ma nie tylko tę zaletę, że odciąża emitenta od ich realizacji, ale także w pewnym sensie zwiększa jego wiarygodność oraz bezpieczeństwo z punktu widzenia uprawnionego do otrzymania odsetek. To oczywiste, że posiadacz obligacji czuje się pewniej wiedząc, że nad wypłatą odsetek czuwa na przykład bank, choć oczywiście nie chroni go to przed ryzykiem, w sytuacji gdy emitent będzie miał trudności z terminowym wywiązaniem się ze zobowiązania lub okaże się niewypłacalny.
Poza nielicznymi zastrzeżeniami, wynikającymi z ogólnie obowiązujących przepisów, procedury związane z wyliczaniem i wypłatą odsetek mogą być kształtowane według woli i potrzeb emitenta, choć oczywiście w formie akceptowalnej przez potencjalnych nabywców obligacji. Najczęściej przyjmuje się tu zwyczajowo przyjęte zasady, stosowane przez banki lub innych wiarygodnych emitentów, jak na przykład Skarb Państwa. Pomocne mogą też być w ich określeniu wytyczne ustalone w przypadku obligacji notowanych na prowadzonym przez giełdę rynku Catalyst, zawarte w dokumencie o nazwie „Rekomendowany standard obligacji” (dokument dostępny na stronie www.gpwcatalyst.pl). Wymienione są w nim liczne zasady, które są preferowane w przypadku obligacji dopuszczonych do obrotu na tym rynku, które można zastosować również wobec papierów nie notowanych. Standard ten nie tylko uświadamia emitentowi, jakie parametry wymagają precyzyjnego określenia, ale też zawiera cały zestaw gotowych do zastosowania rozwiązań, sprawdzonych na rynku, co pozwala uniknąć wielu wątpliwości i nieporozumień, jakie mogą wyniknąć na tym tle między emitentem obligacji, a ich nabywcą.
Piotr Dziura
Członek Zarządu GERDA BROKER
