Inwestycje: Piramidy finansowe a bezpieczeństwo gospodarstw domowych

Piotr Masiukiewicz

Problem funkcjonowania piramid finansowych występował w wielu krajach od USA (B. Madoff Fund) przez Albanię, kraje afrykańskie, Ukrainę do Rosji (międzynarodowa piramida MMM). Pomimo wielu negatywnych doświadczeń, nie został on systemowo rozwiązany w Polsce. Łańcuszek św. Antoniego, chleb watykański, schemat Ponzi lub piramida finansowa, każda z tych nazw odnosi się do tej samej działalności. Generalnie, chodzi tutaj o znalezienie naiwnych osób, które zgodzą się złożyć depozyt w tzw. nieregulowanej firmie finansowej, w celu osiągnięcia ponadprzeciętnych zysków. Na łatwość, z jaką klienci poddają się marketingowi firm prowadzących piramidy pokazuje przykład profesora politechniki, który skarżył się w Wiadomościach TV, iż w trzech kolejnych piramidach stracił oszczędności całego życia.

Koszty społeczne

Bankructwo takiej firmy jest tylko kwestią czasu. Straty finansowe inwestorów w wyniku upadku piramidy są zwykle znaczne. Pomimo nacisków opinii publicznej w Polsce, regulacje prawne w tym zakresie nie zostały zmienione. Część ekspertów uważa, że regulacje są wystarczające, a zawodzi ich stosowanie w praktyce.

Ich upadłości to także istotne konsekwencje społeczne – utrata zaufania do sektora finansowego, w tym do parabanków, które solidnie i uczciwie prowadzą biznes, koszty procesu upadłościowego przedsiębiorstw prowadzących piramidy, straty oszczędności deponentów – gospodarstw domowych i firm. W niektórych krajach wybuchały nawet protesty społeczne i panika klientów w innych podmiotach finansowych (efekt domina).

Straty gospodarstw domowych z tytułu bankructw przedsiębiorstw finansowych w ostatnich latach w Polsce, to między innymi: B. Baksik i Wspólnicy – 33,5 mln zł, Finroyal – 83 mln zł, Amber Gold – 668 mln zł.

Szczególne konsekwencje społeczne i ekonomiczne dotknęły Albanię na skutek funkcjonowania piramid finansowych. Na początku lat 90. w Albanii pojawiło się pięć dużych funduszy inwestycyjnych mających charakter piramid finansowych – oferujących z inwestycji ponad 50 proc. stopy zysku. Fundusze spotkały się z bardzo wysokim popytem, zapewniającym znaczną dynamikę ich rozwoju. Według szacunków z lokat skorzystało 80 proc. Albańczyków na kwotę około 1,5 mld USD. Mimo ostrzeżeń MFW, rząd albański nie podjął skutecznych działań, by zapobiec nadchodzącej tragedii. Pierwszy z funduszy upadł w końcu 1996 r., a właścicielka zniknęła wraz z częścią kapitału. Następnie A. Gunasi, właściciel kolejnego funduszu, uciekł z kraju z kwotą 13 mln USD. Powołanie przez parlament speckomisji ds. piramid nie przyniosło oczekiwanych rezultatów. Dopiero na początku 2007 r. zakazano ich tworzenia. Spóźnione decyzje organów władzy i wielka skala działania upadłych funduszy prowadzących piramidy finansowe pociągnęły za sobą falę demonstracji społecznych. Interwencja policji spowodowała dalszą eskalację protestów z użyciem broni; zaangażowali się w nie także politycy i wojskowi. Liczba ofiar sięgnęła 1,5 tys., upadł rząd i ogłoszono przedterminowe wybory. Program rozbrojenia Albańczyków po protestach nadzorowała aż komisja ONZ. Był to niewątpliwie najwyższy w skali świata koszt społeczny dopuszczenia do rozwoju działalnoś...