Banki i klienci: Obligacje komunalne w modelu biznesowym bankowości spółdzielczej

Zbigniew R. Wierzbicki

Jednostki samorządowe są zazwyczaj kluczowymi klientami na rynkach lokalnych w skali powiatu i średnich oraz małych miast, a zwłaszcza gmin. Jeśli mała aktywność, a niekiedy wręcz niechęć części banków spółdzielczych do współudziału w organizowaniu emisji obligacji komunalnych, a także pasywność banków zrzeszających, wynika z przyjętego modelu biznesowego, to warto byłoby zastanowić się nad jego zmianą. Używana niekiedy argumentacja, że działania takie są mniej opłacalne w porównaniu z kredytami dla JST to efekt prymatu krótkookresowych i na dodatek względnych korzyści nad długoterminowymi interesami, zwłaszcza związanymi z relacjami ze społecznością lokalną. Zazwyczaj zresztą w ofertach bankowości spółdzielczej dla przedsiębiorstw komunalnych nie znajdziemy ani obligacji, ani krótkoterminowych papierów dłużnych.

Bankowość spółdzielcza na rynku obligacji komunalnych

Z informacji Fitch Ratings Polska wynika, że 31 stycznia br. wartość czynnych emisji obligacji komunalnych wyniosła ponad 19,8 mld zł. Liderami wśród instytucji organizujących je dla JST są cztery banki:

• PKO BP – 8,16 mld zł (41,1% udziału w rynku);
• Grupa Pekao S.A. – 5,41 mld zł (27,2%);
• Bank Gospodarstwa Krajowego – 1,3 mld zł (6,7 %);
• Grupa ING – 1,2 mld zł (6,2%).

Jak na tym tle wyglądają oba spółdzielcze zrzeszenia? Według Fitch Rating Polska Zrzeszenie BPS S.A., zajmujące ósme miejsce wśród organizatorów emisji, ma w swoim portfelu obligacje komunalne w kwocie 0,4 mld zł, czyli 2,01% udziału w rynku. Natomiast Zrzeszenie SGB-Banku ma o połowę mniej -0,2 mld zł i 1,1% udziału w rynku. W sumie zatem oba zrzeszenia mają obligo obligacji komunalnych w wysokości 0,6 mld zł i 3,11% udziału w rynku. Z pewnością jest to o wiele za mało w stosunku do potrzeb samorządów – klientów banków spółdzielczych. Jest to sytuacja co najmniej niepokojąca, oznacza bowiem, że inne banki mają nieproporcjonalnie duży udział w tym rynku – nawet jeśli pominiemy emisje obligacji komunalnych organizowane dla dużych i średnich miast oraz województw. Zatem pozycja banków spółdzielczych w obsłudze nie tylko samych JST, ale i społeczności lokalnych może być zagrożona.

Przykłady banków spółdzielczych w Niemczech i Francji dobitnie pokazują, że bez utrzymania silnej pozycji w obsłudze bieżących i rozwojowych potrzeb JST maleją szanse tych instytucji na ich dalszy rozwój. W Polsce, mimo zmiennej dynamiki, wartość czynnych emisji obligacji komunalnych stale rośnie. Nie powinno to ulec zmianie, bowiem coraz wyższe wymagania stawiane przez społeczności lokalne jednostkom samorządu terytorialnego sprawiają, że coraz częściej będą one wybierać obligacje komunalne jako bardziej elastyczny instrument finansowania.

Atrakcyjność obligacji?

Środki finansowe z emisji obligacji komunalnych dają możliwości zaspokojenia różnorodnych potrzeb finansowych samorządów – zarówno w małych gminach wiejskich, jak i dużych aglomeracjach miejskich, a nawet województw. Papiery te mogą być efektywnym instrumentem równoważenia budżetu oraz zapewnienia płynności finansowej JST tak w krótkim, jak i długim okresie. Dzięki nim można zdobywać fundusze na rozmaite projekty inwestycyjne, w tym wspólne przedsięwzięcia kilku jednostek samorządu terytorialnego bądź kilku przedsiębiorstw komunalnych. Jednocześnie obligacje komunalne umożliwiają aktywne zarządzanie poziomem, strukturą i kosztami zadłużenia, m.in. dzięki możliwości jego konwersji lub rolowania.

Celem emisji obligacji może być np.:

• pozyskanie środków na działalność bieżącą;
• pozyskanie środków na realizację inwestycji;
• pozyskanie środków na zapewnienie wkładu własnego przy staraniu się o środki z funduszy UE;
• pozyskanie środków na tzw. finansowanie pomostowe, w tym związane z realizacją przedsięwzięć finansowanych z udziałem środków ...