Prawo: Arbitraż – element optymalizacji finansów banków

Stefan Cieśla
w Bankowej Grupie Doradczej, konsorcjum kancelarii prawnych
specjalizujących się w pomocy prawnej dla banków spółdzielczych.

Rozważania o roli arbitrażu w bankowości spółdzielczej zacznijmy od rewolucyjnego orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego. Jak wiadomo, w wyroku z 14 kwietnia 2015 r., uznał przepisy art. 96 ust. 1 i art. 97 ust. 1 Prawa bankowego za niekonstytucyjne. W odpowiedzi ustawodawca 25 września 2015 r. uchwalił Ustawę o zmianie ustawy – Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r. poz. 1854), która wyrugowała z polskiego porządku prawnego instytucję bankowego tytułu egzekucyjnego. Powyższe rozwiązanie stawia sektor banków spółdzielczych przed istotnym problemem. Bankowy tytuł egzekucyjny był uprawnieniem banków, które miało na celu m.in. przyśpieszenie procesu egzekwowania wierzytelności wynikających z czynności bankowych dzięki pominięciu jego najbardziej czasochłonnej części, czyli postępowania cywilnego.

Obecnie brak możliwości wystawiania tytułów egzekucyjnych oznacza konieczność prowadzenia przez banki postępowania sądowego w celu uzyskania tytułu wykonawczego. W tej nowej sytuacji prawnej banków interesującą alternatywą dla procesu uzyskiwania nakazu zapłaty może być sąd polubowny.

Pokojowe rozwiązywanie sporów

W wielu sektorach gospodarki problemy mogące skutkować długotrwałymi i kosztownymi procesami w sądach cywilnych w sprawach dochodzenia roszczeń od lat są rozwiązywane za pomocą sądów pozapaństwowych, jakimi są sądy polubowne, w systemie międzynarodowym zwane arbitrażowymi. Szczególną rolę spełniają one w relacjach międzynarodowych, w których pozwalają odejść stronom stosunku prawnego od ryzyka uprzywilejowania poprzez stosowanie prawa jednej z nich.

Postępowania arbitrażowe są coraz bardziej popularną metodą rozwiązywania sporów na tle gospodarczym, bowiem pozwalają na ominięcie długotrwałej i kosztownej procedury przed sądami powszechnymi (sądami państwowymi).

Sądy arbitrażowe w obrocie prawnym mają wielowiekową tradycję. Jako ciekawostkę można przywołać sąd, który pod przywództwem ówczesnego króla Niemiec, Zygmunta Luksemburczyka, rozstrzygnął w 1420 r. spór między Królestwem Polskim a Zakonem Krzyżackim w tzw. arbitrażu wrocławskim.

Współcześnie dla rozwoju arbitrażu decydujące znaczenie miały dwa akty prawne ONZ: Ustawa modelowa (UNCITRAL Model Law) z 1985 r., zaktualizowana w 2006 r. oraz Regulamin arbitrażowy UNCITRAL (UNCITRAL Arbitration Rules)1 uchwalony w aktualnej wersji w 2010 r. Jego celem było zapewnienie większej skuteczności postępowań arbitrażowych w warunkach gospodarki globalnej opartej na komunikacji elektronicznej. W Polsce podstawowym aktem prawnym konstytuującym sądownictwo arbitrażowe (sądy polubowne) jest Kodeks postępowania cywilnego, który w Części V w artykułach od 1154 do 1217 określa prawne podstawy funkcjonowania sądów polubownych, omawiając wszystkie sprawy proceduralne od zapisu na sąd polubowny począwszy, na sposobach wzruszenia wyroku skończywszy.

Dodatkowo sprawy sporów konsumenckich oraz sprawy z zakresu relacji z instytucjami finansowymi zostały uregulowane w Ustawie z dnia 23 września 2016 r. o pozasądowym rozstrzyganiu sporów konsumenckich (Dz.U. z 2016 r. poz. 1823) oraz w Ustawie z dnia 5 sierpnia 2015 r. o rozpatrywaniu reklamacji przez podmioty rynku finansowego i o Rzeczniku Finansowym (Dz.U. z 2016 r. poz. 892 i 1823).

Zaletą jednoinstancyjność

Co do zasady sprawy w sądownictwie polubownym toczą się przed sądami, w których orzekają arbitrzy niebędący sędziami zawodowymi. Zespoły orzekające składają się przeważnie z jednego lub trzech sędziów powoływanych przez strony sporu. W składach trzyosobowych strony powołują po jednym arbitrze, a owi arbitrzy powołują superarbitra.

Dużą ...