Zarządzenie nr 19/2016 Prezesa NBP – Giesecke+Devrient: Gotówka rządzi
W wielu krajach Europy, a także na świecie, funkcjonują podobne przepisy, których celem jest podniesienie jakości banknotów i monet znajdujących się w obiegu. Zarządzenie Prezesa Narodowego Banku Polskiego dopuszcza ręczne lub maszynowe przeliczanie i sortowanie banknotów i monet. Bank centralny, mając na uwadze to, by banki mogły dostosować posiadane przez siebie urządzenia do jego wymagań, wprowadziło okres przejściowy. Maszynowe sortowanie, w tym certyfikowanie urządzeń do sortowania banknotów, będzie wymagane od dnia 1 lipca bieżącego roku.
Zmiana przepisów
W ostatnich tygodniach NBP poinformowało, że zamierza wprowadzić w zarządzeniu zmiany dotyczące udziału banknotów ręcznie liczonych, przesortowanych oraz sprawdzonych pod kątem autentyczności w całkowitej liczbie banknotów nadających i nienadających się do obiegu. Warto wyjaśnić, że nie definiuje ono sposobu sortowania banknotów, dopuszczając zarówno sortowanie ręczne, jak i maszynowe. Według zapowiedzi NBP od 1 stycznia 2020 r. udział banknotów ręcznie przeliczanych i sortowanych nie może przekraczać 5%. Jednak już od 1 lipca br. wszystkie banknoty przeznaczone do urządzeń obsługiwanych przez klientów (bankomatów oraz bankomatów recyclingowych) muszą być wcześniej przeliczone, przesortowane oraz sprawdzone pod kątem autentyczności przez urządzenia obsługiwane przez pracowników (np. sortery), które spełniają wymagania Zarządzenia 19/2016. Ogłoszone w roku 2016 zarządzenie zastąpiło poprzednie przepisy z 2007 r. I dobrze, że tak się stało, bowiem postęp technologiczny, jaki w ostatnich latach dokonał się w przypadku urządzeń do rozpoznawania autentyczności oraz sortowania, daje więcej możliwości lepszego rozdzielania banknotów obiegowych od destruktów, jak również pełnego skanowania każdego z nich. Prezes NBP, wydając wspomniane zarządzenie Narodowego Banku Polskiego, wypełniał jeden z obowiązków banku centralnego – podejmowanie działań, dzięki którym banknoty znajdujące się w obiegu będą dobrej jakości, a te zniszczone zostaną wycofane. Definiuje ono kryteria maszynowego sortowania banknotów. Maszyny, w odróżnieniu od człowieka, z większą dokładnością, a przy tym zawsze według tych samych, niezmiennych kryteriów mogą podzielić przeliczane banknoty na te o dobrej jakości, tzw. obiegowe, i te złej jakości, zwane inaczej destruktami. Banki komercyjne, które już wiele lat temu zleciły przeliczanie wartości firmom zewnętrznym, wymusiły przeliczanie banknotów przed włożeniem ich do kaset bankomatu. Każdy banknot zanim zostanie włożony do kasety musi zostać przepuszczony przez mały sorter stanowiskowy. Czynność ta pozwala odrzucić w trakcie procesu ładowania kaset banknoty złej jakości, które mogą spowodować zacięcie urządzenia.
Przełożenie na przychody banku
W bankach spółdzielczych kasety bankomatowe zwykle ładują pracownicy. Sortowanie jakości banknotów opiera się zatem na doświadczeniu pracownika banku. Jeżeli czynności te będzie wykonywać inna osoba, to i kryteria sortowania będą inne. Taka sytuacja może prowadzić do większej liczby zacięć urządzenia, a więc większej niedostępności banknomatu. Stosunek transakcji kartami obcymi do kart własnych w sektorze banków spółdzielczych wygląda inaczej niż w bankach komercyjnych. Zdecydowana większość to transakcje obce, czyli te, za które właściciel bankomatu – w tym wypadku bank spółdzielczy – pobiera prowizję. Nieczynny bankomat to realne straty. Doskonale wiedzą o tym niezależni operatorzy bankomatów – Euronet czy IT Card. Firmy te szczególnie dbają o to, aby do bankomatu były wkładane banknoty najwyższej jakości. Wdrożenie w banku spółdzielczym sortera do sortowania jakościowego banknotów przy czynnościach związanych z ładowaniem bankomatu będzie miało realne przełożenie na przychody instytucji. Zakup urządzenia wydaje się najprostszą metodą spełnienia wymagań zarządzenia, ale nie jest jedyną opcją. Banki spółdzielcze mogą zmienić proces obiegu gotówki w swojej sieci. Podobnie jak banki komercyjne mogą wymagać od swoich partnerów sortowania banknotów zgodnie z wymaganiami zarządzenia. W przypadku pojedynczego banku spółdzielczego partnerem takim może być zrzeszenie, które zaopatruje instytucję w banknoty. Realnym wydaje się również model partnera zewnętrznego. Banki spółdzielcze, podobnie jak komercyjne, mogą podpisać umowy z zewnętrznymi podmiotami, które profesjonalnie od wielu lat zajmują się liczeniem i konwojowaniem gotówki.
Sprawozdawczość kwartalna
Wymagana w zarządzeniu kwartalna sprawozdawczość jest dodatkowym wyzwaniem dla banku. Nowością jest podanie danych ilościowych, a nie wartościowych – tak przeliczonych, jak i wprowadzonych do ponownego obiegu banknotów i monet. Od 1 lipca 2019 r. kwartalna sprawozdawczość powinna również uwzględniać wartości pieniężne przeliczone i ponownie wprowadzone do obiegu w kasach banku. Powyższe wymaganie będzie wymagać zmiany procesu obsługi gotówki w kasie banku. W ostatnich latach obserwujemy zmiany charakteru placówek bankowych. Coraz częściej zamiast tradycyjnych sal bankowych, gdzie kasjer urzęduje za pancerną szybą, banki otwierają lekkie, nieduże oddziały. Zaletą takich rozwiązań jest stosunkowo niska kwotowo inwestycja, na dodatek jeśli lokalizacja się nie sprawdzi, placówka może zostać stosunkowo szybko przeniesiona w inne miejsce. Kasjer, którego główną czynnością było przyjmowanie i wydawanie gotówki, coraz częściej staje się doradcą klienta. Głównym celem działalności placówek jest sprzedaż nowych produktów bankowych. Coraz częściej banki chcą jak najtaniej i najszybciej obsłużyć procesy gotówkowe w oddziale, a jak najwięcej czasu poświęcić sprzedaży produktów. Klient w placówce bankowej ma być obsłużony przy stoliku w luźnej i przyjemnej atmosferze, a jego doradca finansowy ma zaproponować atrakcyjną lokatę albo korzystnie oprocentowany kredyt.
Bezpieczne operacje, bezpieczna placówka
W Polsce, tak jak w większości krajów w Europie, mimo intensywnych działań organizacji bezgotówkowych w dalszym ciągu dominuje gotówka. Klienci oczekują zatem operacji gotówkowych w oddziałach bankowych. Banki komercyjne, zmieniając klimat swych placówek, pozbyły się barier odgradzających pracowników od klientów. Jak w takich warunkach zapewnić sprawną i bezpieczną obsługę gotówkową. Jak zmniejszyć czas, który pracownicy poświęcają na nią? Czy dobry doradca klienta będzie również dobrym kasjerem? Banki komercyjne już od kilku lat tak dobierają kadry, aby zwiększyć sprzedaż swoich produktów. Jeżeli konkretna osoba oczekuje operacji związanych z wpłatą lub wypłatą gotówki, zainstalowane urządzenia (sortery stanowiskowe lub automaty kasjerskie) wykonają tę operację szybciej i pewniej. W tym czasie pracownik banku może przedstawić klientowi nowy produkt. Do obsługi gotówki wykorzystywane są urządzenia, które zawsze z taką samą dokładnością rozpoznają, przeliczą i posortują banknoty. Banknoty są przechowywane w urządzeniach typu multisejf, co zapewnia bezpieczeństwo gotówki znajdującej się w oddziale. Liczarki wartościowe szybciej i dokładniej niż pracownik mogą przeliczyć i posortować banknoty. Jednym z rozwiązań zapewniających bezpieczeństwo jest stosowanie w bankach automatów kasjerskich. Urządzenia te w pełni automatyzują proces wpłat i wypłat banknotów w oddziałach. Obsługa monet może być realizowana ręcznie, a one same deponowane w multisejfie, może też zostać zautomatyzowana dzięki wykorzystaniu specjalnych urządzeń depozytowych. Najtańszą formą zapewnienia automatycznego procesu liczenia, sortowania oraz przechowywania gotówki jest zestaw składający się z jednej liczarki wartościowej i multisejfu. Może on być obsługiwany przez dwóch kasjerów – tak więc koszt inwestycji zostanie rozłożony na dwa stanowiska. Wdrożenie takiego rozwiązania powinno również umożliwić automatyczne generowanie kwartalnych raportów wymaganych w Zarządzeniu nr 19/2016 Prezesa NBP. Oferowane przez Giesecke+Devrient sortery BPS C1 czy BPS B1 są zainstalowane w wielu sortowniach gotówki, w miejscach, gdzie banknoty są ładowane do kaset. Wdrożenie takich samych urządzeń w banku spółdzielczym podniesie niezawodność oraz zwiększy dostępność bankomatów dla klientów tej instytucji. Specjalna funkcja sortera BPS C1 umożliwia jednoczesne rozdzielenie banknotów na obiegowe i destrukty przy jednym przepuszczeniu ich przez urządzenie. Oferowane instrumenty w sposób automatyczny generują zestawienia niezbędne do stworzenia kwartalnych raportów dla Narodowego Banku Polskiego.
