Zakaz podróżowania oraz zamrożenie aktywów osób odpowiedzialnych za łamanie praw człowieka, Unia Europejska wprowadza globalny system sankcji

System umożliwia nałożenie zakazu podróżowania oraz zamrożenia aktywów osób i podmiotów zidentyfikowanych jako odpowiedzialne za poważne naruszenia i nadużycia praw człowieka na całym świecie, zaangażowane w takie naruszenia lub z nimi związane.

Europejskie sankcje za naruszenia praw człowieka na całym świecie

Zadowolenie z przyjęcia tych rozwiązań zdążyła już wyrazić Rada Europejska w konkluzjach ostatniego szczytu w Brukseli.

Przełomowa decyzja 2020/1999 zapadła w dniu 7 grudnia br. Rada UE przyjęła także rozporządzenie 2020/1998, które weszło w życie następnego dnia.

Jest ono stosowane bezpośrednio we wszystkich państwach członkowskich, którym powierzono obowiązek ustanowienia przepisów dotyczących kar stosowanych w przypadku naruszenia rozporządzenia i podjęcia wszelkich środków niezbędnych do zapewnienia wykonania sankcji.

W ten sposób na terenie Unii Europejskiej można reagować na poważne naruszenia praw człowieka i nadużycia niezależnie od tego, gdzie na świecie do nich dochodzi.

Nowe obowiązki banków

Przepisy mają zastosowanie wobec wyznaczonych osób fizycznych, podmiotów i organów państwowych i niepaństwowych. Rada, jak dotąd, nie wyznaczyła jeszcze żadnych osób ani podmiotów. 

Rozporządzenie wiąże jednak państwa członkowskie i działające na ich terenie podmioty, w tym banki, które będą musiały sprawdzać szczegółowe informacje na temat wszelkich osób wymienionych w nowym systemie w powiązaniu ze swoimi klientami i innymi kontrahentami (i ich faktycznymi właścicielami) oraz w razie ich zidentyfikowania podjąć odpowiednie kroki. 

Banki będą musiały przeprowadzać kontrolę sankcji wobec wszystkich kontrahentów i partnerów biznesowych biorąc pod uwagę ich zgodność z unijną listą zamrożenia aktywów, nawet jeśli te osoby trzecie nie znajdują się na terenie, który jest objęty programem sankcji

Kluczowym elementem nowego systemu jest zamrożenie aktywów nałożone na wyznaczone osoby.

Chodzi tu o zamrożenie wszystkich funduszy i zasobów gospodarczych należących do jakiejkolwiek wyznaczonej osoby, pozostających w jej posiadaniu lub pod jej kontrolą oraz zakaz udostępniania jakichkolwiek funduszy lub zasobów gospodarczych, bezpośrednio lub pośrednio, osobom wyznaczonym lub na ich rzecz.

System dopuszcza niewielkie odstępstwa z ograniczonych powodów, np. w postaci uiszczenia opłat prawnych, czy w celach zaspokojenia podstawowych potrzeb osoby wyznaczonej.

Unia Europejska idzie śladem Wlk. Brytanii, Kanady i USA

Sankcjami będą objęte osoby, które zostaną identyfikowane przez Radę UE. Chodzi o te osoby, które odpowiadają za naruszanie praw człowieka, w tym za ludobójstwo, zbrodnie przeciwko ludzkości, niewolnictwo, przemoc seksualną i na tle płciowym oraz inne naruszenia wymienione w art. 2 ust. 1 rozporządzenia.

Sankcje dotyczyć będą także podmiotów zapewniających wsparcie finansowe, techniczne lub materialne oraz w inny sposób zaangażowanych w powyższe naruszenia.

W praktyce będzie to oznaczać, że banki będą musiały przeprowadzać kontrolę sankcji wobec wszystkich kontrahentów i partnerów biznesowych biorąc pod uwagę ich zgodność z unijną listą zamrożenia aktywów, nawet jeśli te osoby trzecie nie znajdują się na terenie, który jest objęty programem sankcji.

Unijne zmiany w systemie sankcyjnym zachodzą w chwili, gdy coraz więcej przedsiębiorstw finansowych, zwłaszcza we Francji, zaczęło koncentrować się na analizach due diligence, nie tylko jako strategii odpowiedzialnego zarządzania ryzykiem i zrównoważonego rozwoju biznesu, ale także w ramach skutecznego programu przestrzegania sankcji. 

Interesującym jest również fakt, że do końca roku nowy reżim sankcyjny obowiązuje formalnie w Wielkiej Brytanii, w związku z trwającym okresem przejściowym po wyjściu tego kraju z Unii Europejskiej. Sama Wielka Brytania, tak jak Stany Zjednoczone i Kanada, przyjęła podobne ramy prawne już wcześniej.

Nowy unijny system jest inspirowany amerykańską ustawą Magnickiego z 2012 r., nazwaną imieniem Siergieja Leonidowicza Magnickiego, rosyjskiego prawnika, który zginął w Rosji z powodów  politycznych.

W Wielkiej Brytanii krajowe przepisy dotyczące globalnych sankcji praw człowieka zostały wprowadzone w lipcu br. Unia Europejska, w przeciwieństwie do tych obu krajów, nie miała wcześniej programu sankcji niezwiązanych z krajami, których dotyczyłoby łamanie praw człowieka.

W obu tych krajach lista globalnych sankcji była ostatnio aktualizowana w związku z sytuacją w Białorusi. To może też być pierwszy możliwy kierunek działań samej UE.

W ramach unijnej procedury to Wysoki Przedstawiciel ds. zagranicznych i polityki bezpieczeństwa oraz każde państwo członkowskie będą mogły składać wnioski o umieszczenie danej osoby lub instytucji w wykazie.

Decyzję w sprawie wniosku będą podejmowały państwa członkowskie w Radzie UE jednomyślnie.