Zagranica: Trojka ze słabym mandatem

MARIA DUNIN-WĄSOWICZ

Na początku stycznia 2014 r. Parlament Europejski (PE) zajął się sprawą możliwości braku traktatowych podstaw współpracy trzech instytucji, czyli Komisji Europejskiej (KE), Europejskiego Banku Centralnego (EBC) oraz MFW. Celem współpracy tych instytucji, tworzących tzw. trojkę, było opracowanie, negocjacje oraz monitoring sanacyjnych programów dla nadmiernie zadłużonych państw, a więc Grecji, Irlandii, Hiszpanii, Portugalii i Cypru. Działalność trojki, która rozpoczęła się w 2010 r., niejednokrotnie była krytykowana. Komisja ds. kryzysu finansowego, która działała w Parlamencie Europejskim od 7 października 2009 r. do 6 lipca 2011 r., nie dostrzegała niedociągnięć w zasadach funkcjonowaniu tej wpływowej parainstytucji.

Czy miałoby to oznaczać, że obecna analiza działalności trojki przez Parlament Europejski nie przyniesie ważnych praktycznych rezultatów z punktu widzenia państw, do których programy tej specyficznej instytucji były stosowane? Za wcześnie na taką odpowiedź. Należy jednak założyć, iż wykrycie nieprawidłowości w procedurze powołania trojki może przyczynić się do złagodzenia warunków kontynuacji programów naprawczych, a nawet umorzenia części zadłużenia państw nadmiernie zadłużonych. Podobną moc sprawczą może mieć argument stwierdzający, iż trojka popełnia błędy. W minionym roku spadek PKB w eurostrefie wynosił ok. 0,5 proc. Prognozy długookresowe zakładają, że rozwój w najbliższej dekadzie będzie miał charakter deflacyjny, oscylując wokół 1 proc. PKB. Zmiana trendu wymagałaby radykalnych posunięć politycznych lub gospodarczych. Ich podjęcie jest możliwe, jeżeli wszystkie powody kryzysu w eurostrefie będą ujawnione oraz usunięte potencjalne przeszkody zmian, również te w postaci atmosfery podejrzliwości wobec działań trojki.

Parlament kontroluje

Projekt opinii komisji ds. zatrudnienia i spraw społecznych PE stwierdza, że w wyniku decyzji trojki w sprawie warunków pakietów antykryzysowych doszło do nieznanego po II wojnie światowej kryzysu społecznego w Grecji, Irlandii, Portugalii i na Cyprze (patrz wykres 1).

Oceny komisji ds. monetarnych PE, które koncentrują się stricte na aspektach finansowych pakietów pomocowych dla zadłużonych państw, wskazują m.in. na postępującą dewastację gospodarki państw objętych pomocą, o czym informuje m.in. relacja zadłużenia publicznego do PKB. Wskaźnikiem równie właściwie odzwierciedlającym status quo w gospodarce jest stan sektora bankowego. Generalnie, w latach 2008-2011 zmniejszyła się o 9 proc. liczba instytucji kredytowych we wszystkich – z wyjątkiem Malty i Luksemburga – państwach eurostrefy. Odnotowany w tym samym okresie spadek skonsolidowanych aktywów sektora, szacowanych na kwotę ok. 29,5 bln euro, wyniósł 11,6 proc. Doszło ponadto do istotnego obniżenia kapitału podstawowego (4 proc. – benchmark capital ratio oraz 7 proc. – capital ratio) w bankach wszystkich państw eurostrefy. Największą redukcję odnotowano na Cyprze i w Grecji. Również w tych państwach, obok Hiszpanii, Portugalii i Irlandii, nastąpił silny spadek liczby lokalnych jednostek lub oddziałów bankowych. Informacją o spadku tego wskaźnika jest przyrost liczby ludności na dany oddział lub relacja liczby ludności do wielkości zatrudnienia w bankach. We wszystkich pięciu państwach wymienione czynniki szybko rosły w minionych kilku latach (patrz tabela 2).