Zagranica: Rozwój finansowania społecznościowego w UE

Eugeniusz Gostomski
prof. Uniwersytetu Gdańskiego, dr hab. nauk ekonomicznych

Pojęcia crowdfunding po raz pierwszy użył Michael Sullivan w 2006 r. na portalu fundavlog. Jest to zlepek dwóch słów: crown i funding, czyli tłumu i finansowania, oznaczający finansowanie społecznościowe. Jego istotą jest pozyskiwanie od „tłumu” drobnych użytkowników internetu w sumie niedużych kwot pieniędzy na opłacenie różnorodnych projektów o charakterze niekomercyjnym lub startupów, dla których pozyskiwanie kapitału tradycyjnymi metodami nie jest możliwe.

Geneza crowdfundingu

Należy podkreślić, że finansowanie podobne do dzisiejszego crownfundingu stosowane było w Europie na długo przed zaistnieniem tego terminu. Prekursorem była wprowadzona w XVII w. subskrypcja pozwalająca na druk książek. Skrzyknięci Amerykanie złożyli się na dokończenie w 1884 r. budowy cokołu Amerykańskiej Statui Wolności, a sympatycy zespołu Marillion zebrali w 1997 r. 60 tys. dolarów na sfinansowanie jego koncertów w różnych miastach USA.

Podstawą dynamicznego rozwoju finansowania społecznościowego w naszych czasach są zarówno czynniki techniczne, jak też ekonomiczne i społeczne. Crowdfunding na tak dużą skalę, jak obecnie, nie byłby możliwy bez komputerów, internetu i portali społecznościowych. Natomiast od strony ekonomicznej jego rozwój stymulują takie czynniki, jak:

• nieudzielanie kredytów przez banki startupom i innym młodym firmom, które nie posiadają historii kredytowej i zabezpieczeń prawnych spłaty zobowiązań;
• rosnący popyt na finansowanie konsumpcji;
• utrudniony dostęp do kredytów osób o niskich dochodach i tych, które w przeszłości miały problemy z terminowym regulowaniem swoich długów;
• nasilająca się krytyka banków z powodu ich chciwości i bezwzględnego egzekwowania swoich należności;
• wzrost wrażliwości klientów banków na wysokie opłaty i oprocentowanie kredytów, co zachęca ich do poszukiwania alternatywnych sposobów finansowania konsumpcji1.

Ukształtowało się już wiele form crowdfundingu, co utrudnia zdefiniowanie tego fenomenu. Zestawienia definicji o różnym poziomie szczegółowości i uwzględniających różne modele jego funkcjonowania dokonał Dariusz T. Dziuba. Szeroko rozumiany crowdfunding obejmuje niemal dowolne formy gromadzenia pieniędzy przez internet, lub serwisy społecznościowe, od wielu osób. Natomiast w węższym znaczeniu oznacza proces zbierania środków finansowych przez przedsiębiorców, artystów i organizacje non profit na potrzeby ich projektów, przedsięwzięć lub samych tych instytucji od internautów, gotowych ofiarować swoje pieniądze na takie projekty lub zainwestować je. Crowdfunding pozwala też firmom dowiedzieć się, czy konsumenci interesują się ich produktami i jakie są ich preferencje2.

Klarowną definicję crowdfundingu podał Karol Król. „Crowdfunding to rodzaj gromadzenia i alokacji kapitału przekazywanego na rzecz rozwoju określonego przedsięwzięcia w zamian za określone świadczenie zwrotne, który angażuje szerokie grono kapitałodawców, charakteryzuje się wykorzystaniem technologii teleinformatycznych oraz niższą barierą wejścia i lepszymi warunkami transakcyjnymi niż ogólnodostępne na rynku”3. W przypadku crowdfundingu podmiot zbierający środki z reguły obiecuje wspierającym, że dostarczy w zamian konkretną wartość materialną, czyli produkt, usługę, bilet wstępu, udziały w spółce lub korzyść niematerialną w postaci uczestnictwa w ciekawym spotkaniu czy udziale w zamkniętym evencie. Odróżnia to finansowanie społecznościowe od publicznych zbiórek pieniędzy na jakiś pożyteczny cel.

Formy crowdfundingu

W systemie crowdfundingu występują trzy rodzaje podmiotów:

• beneficjenci, czyli biorcy środków finansowych, którymi są pomysłodawcy projektów charytatywnych lub przedsiębiorcy pragnący pozyskać kapitał na realizację określonych przedsięwzięć biznesowych;
• duża liczba fundatorów, czyli dawców środków finansowych, którymi są
• donatorzy, sponsorzy, inwestorzy bądź pożyczkodawcy; platformy (serwisy) elektroniczne, które tworzą przestrzeń do współpracy beneficjentów z fundatorami.

W praktyce gospodarczej crowdfunding występuje w różnych formach. Najczęściej formy finansowania społecznościowego klasyfikuje się według trzech kryteriów: ze względu na podmiot poszukujący finansowania, cel finansowanego projektu i sposób wynagradzania fundatorów przez jego inicjatora. Za pomocą crowdfundingu finansują projekty zarówno osoby prywatne nieprowadzące działalności gospodarczej, jak i startupy i organizacje społeczne.

Biorąc pod uwagę cel finansowanego przedsięwzięcia, wyróżnia się projekty:

• nie dla zysku, czyli podporządkowane określonym celom społecznym, np. dotyczące ochrony zdrowia, infrastruktury publicznej czy badań publicznych;
• dla zysku, a więc o charakterze komercyjnym.

Jeśli przyjmie się za kryterium klasyfikacji formy wynagrodzenia oferowanego fundatorom w zamian za ich wsparcie finansowe, to można wyróżnić cztery modele finansowania społecznościowego:

• Model donacyjny, zwany także charytatywnym, który polega na wspieraniu pieniężnym przez internautów określonego celu filantropijnego. W tradycyjnym donatorzy nie są zasadniczo wynagradzani, zaś w zmodyfikowanym (sponsorskim) ...