Zagranica: Niespieszne wejście smoka

MARIA DUNIN-WĄSOWICZ

Czy renminbi stanie się pierwszą walutą świata? Czy wyprze dolara i euro z pierwszych pozycji w systemie międzynarodowym? Kiedy taka sytuacji może stać się faktem? To pytania, które dzisiaj nurtują rynki i państwa. Odpowiedź na żadne z nich nie może być jednoznaczna. Jedynym pewnikiem jest plan, według którego Szanghaj, obok Wall Street i londyńskiego City ma zostać trzecim centrum finansowym świata w 2020 r. Do tego czasu chiński pieniądz powinien stać się jedną z głównych walut międzynarodowych.

W tle jest skomplikowana historia. Tradycyjną stabilizację pieniężną Chin zniszczył pospołu komunizm i Japończycy w drugiej połowie lat 30. XX w. Musiało minąć ponad osiemdziesiąt lat, by chińska waluta pod nazwą yuan renminbi (oznaczający zarówno nazwę waluty, jak i jej jednostkę, RMB) zaczęła z wolna, począwszy od 2009 r., wchodzić w obrót międzynarodowy. Przygotowania do umiędzynarodowienia yuan renminbi trwały jednak od początku lat 80., kiedy władze partyjne zdecydowały o wprowadzeniu państwa na ścieżkę systematycznej modernizacji.

Kryzys wschodnioazjatycki w latach 1997-98 ostatecznie upewnił Chiny, że one same – ale i wraz z państwami regionu – powinny zerwać z bezpośrednią zależnością od Międzynarodowego Funduszu Walutowego, by utworzyć lokalne silne instytucje finansowe. Takie, które nie tylko zapewnią finansowanie państwom w regionie, ale wykluczą także zagrożenie kolejnymi kryzysami. Po kilku latach debat i prób tworzenia lokalnej pieniężnej architektury instytucjonalnej (np. Manila Framework) w grudniu 2003 r. doszło do zaprojektowania przez państwa ASEAN, Korei, Japonii i Chin – współpracujących od 2000 r. w ramach Inicjatywy Chiang Mai (The Chiang Mai Initiative, CMIM) – azjatyckiego bloku monetarnego oraz wspólnej waluty azjatyckiej.

Ustalono, że światową walutą odniesienia dla walut Azji pozostanie amerykański dolar. Jednocześnie państwa bloku zaczęły nieformalnie uznawać renminbi jako pośrednią kotwicę w stosunku do dolara. Od lat 2005-2006, nadwartościowość kursów walut tych krajów wobec dolara i euro stała się mniej więcej równa nadwartościowości renminbi wobec dolara i euro. Co oznaczało, że CMIM stał się wystarczająco silną strukturą, by podejmować realne kroki w celu stworzenia obszaru monetarnego, którego kluczową walutą może być waluta chińska.

Silny dolar i słabe renminbi

Początki umiędzynarodowienia chińskiego pieniądza są częściowo zasługą amerykańskiej strategii silnego dolara, zainicjowanej przez ówczesnego prezydent Billa Clintona. Polegała, według słów Zbigniewa Brzezińskiego, na włączeniu chińskiej „platformy produkcyjnej dla rynkowego rozszerzenia” równo rok po przyznaniu Chinom klauzuli najwyższego uprzywilejowania. Krok w stronę przekształcenia statusu Chin z uczestnika międzynarodowej polityki monetarnej w jednego z jej ważnych aktorów został uzupełniony intensywnym monitoringiem chińskiej polityki kursowej, presją na aprecjację renminbi, a następnie jej powiązaniem z dolarem od 1997 r. W ten sposób doszło do uformowania tandemu USA-Chiny, zwanego czasem Chimerica (Chiny-America).

Funkcjonowanie Chimerica zostało oparte na formule Bretton Woods 2. Przyjęła ona synergiczną zależność dwóch gospodarek, z których ...