Zagranica: Kłopoty największego niemieckiego banku

Eugeniusz Gostomski
Uniwersytet Gdański

Polska gospodarka jest bardzo silnie powiązana – poprzez eksport i import towarów i usług, przepływy kapitału w formie bezpośrednich inwestycji zagranicznych i inwestycji portfelowych, wyjazdy Polaków do pracy w Niemczech, ożywioną wymianę turystyczną między obu państwami i współpracę w wielu innych dziedzinach – z gospodarką niemiecką. Dlatego musimy bacznie obserwować sytuację gospodarczą u naszego zachodniego sąsiada, w tym także w sektorze bankowym.

Przez wiele dziesięcioleci Deutsche Bank uchodził za symbol sukcesów gospodarczych Niemiec i jeden z najlepszych banków na świecie. Jego akcje zyskiwały na wartości, akcjonariusze otrzymywali wysoką dywidendę, a pracownicy byli dumni z tego, że mogli w nim pracować. W ostatnim dziesięcioleciu karta się odwróciła, bank popadł w trudności, a jego akcje straciły 90% wartości. Jakie są symptomy i przyczyny obecnych trudności finansowych i spadku zaufania do Deutsche Banku w stopniu nie spotykanym w jego liczącej 147 lat historii? Czy rzeczywiście stoi na krawędzi bankructwa?

Deutsche Bank jako symbol gospodarki niemieckiej

Deutsche Bank utworzony został w 1870 r. w Berlinie, miał wspierać duże firmy niemieckie, szczególnie w zakresie finansowania i rozliczania transakcji handlowych z zagranicą, co miało uniezależnić je od banków brytyjskich. Krótko po rozpoczęciu działalności otworzył oddziały zagraniczne w Londynie, Szanghaju, Buenos Aires, Moskwie i Jakohamie, co zapoczątkowało jego marsz w kierunku globalnej instytucji kredytowej. Po wchłonięciu w 1876 r. Berliner Bank Verein i Deutsche Union Banku, stał się największą instytucją finansową w Niemczech. Jeszcze w XIX w. uczestniczył w finansowaniu m.in budowy Northern Pacific Railway w Stanach Zjednoczonych oraz Kolei Bagdadzkiej, zorganizował emisję obligacji zakładów stalowych Kruppa oraz wprowadził na giełdę berlińską spółkę chemiczną Bayer.

W wyniku II wojny światowej utracił swoje placówki i kapitał za granicą, a w 1948 r. w ramach dekartelizacji przeprowadzonej przez alianckie władze okupacyjne został podzielony na 10 banków regionalnych, które później połączyły się w trzy główne, a w 1957 r. ponownie w jednolity Deutsche Bank z siedzibą we Frankfurcie nad Menem.

Aż do końca lat 80. ub. wieku Deutsche Bank koncentrował się na rynku krajowym i obsłudze firm niemieckich za granicą. Już w latach 50. i 60. miał niekwestionowany udział w zbudowaniu w Republice Federalnej Niemiec „cudu gospodarczego”, w którym urzeczywistniona została wizja najpierw ministra gospodarki, a później kanclerza Ludwiga Erharda „dobrobytu dla wszystkich” a gospodarka niemiecka stała się najsilniejsza w Europie. W 1989 r. w wyniku przejęcia, za 2,7 mld marek, brytyjskiego banku inwestycyjnego Morgan Grenfell zapoczątkował proces stopniowego odchodzenia od typowej bankowości komercyjnej na rzecz bankowości inwestycyjnej. Proces ten uległ przyspieszeniu w 1999 r. dzięki przejęciu, za 17 mld marek, kolejnego banku inwestycyjnego – amerykańskiego Bankers Trust, co postrzegano jako uzyskanie karty wstępu na Wall Street. W rzeczywistości wartość Bankers Trust była znacznie przeszacowana, a jego aktywa obciążone dużym ryzykiem. Kilka lat po tej fuzji pojawiła się opinia, że było to najgorsze przejęcie banku w historii niemieckiej bankowości.

Przekształcenie w globalną instytucję finansową

Deutsche Bank przekształcił się z banku komercyjnego, oferującego tradycyjne produkty bankowe gospodarstwom domowym i przedsiębiorstwom niemieckim, w globalną instytucję finansową z wysokim udziałem bankowości inwestycyjnej i bardzo aktywną w światowych centrach finansowych, choćby w Nowym Jorku, Londynie, Singapurze czy Hongkongu. W krótkim czasie połowa spośród jego niemal 100 tys. pracowników zatrudniona była w zagranicznych placówkach. Od 1995 r. działa także na rynku polskim poprzez swoją spółkę córkę Deutsche Bank Polska w Warszawie. 1 lipca 2001 r. działalność w naszym kraju rozpoczęła druga jego spółka zależna – Deutsche Bank 24 (później nazwę banku zmieniono na Deutsche Bank PBC), specjalizujący się w zakresie private banking. Z początkiem 2014 r. oba te banki się połączyły, tworząc silny bank uniwersalny – Deutsche Bank Polska S.A.

Zmianie strategii Deutsche Banku sprzyjała postępująca liberalizacja rynków finansowych na świecie. Wiązała się z tym zamiana niemieckiej kultury bankowej – która przywiązywała dużą wagę do jak najlepszego zaspokojenia potrzeb klientów, co stanowiło podstawę ich zaufania do banku i utrzymywania z nimi długoletnich kontaktów – na anglosaską kulturę bankową, w której chodzi głównie o szybką realizację transakcji finansowych, osiąganie wysokich zysków w krótkim okresie oraz wypłatę wysokich premii dla kadry kierowniczej banku. Niemiecka kultura bankowa w ...