Zagranica: Budowanie wałów

Agnieszka Krawczyk

„Jakoś to będzie” – powtarzały wszystkie bez wyjątku kraje strefy euro, łamiąc konsekwentnie stworzony dla wzajemnego bezpieczeństwa pakt stabilności i rozwoju, który zakładał utrzymanie deficytu budżetowego w krajach Eurolandu na poziomie niższym niż 3 proc. PKB. Miał również gwarantować, że zadłużenie w żadnym państwie nie przekroczy 60 proc. PKB. Dla porównania: deficyt budżetowy Grecji osiągnął w ubiegłym roku 13,6 proc. jej PKB, a więc przekroczył ponad czterokrotnie dopuszczalny poziom! Pakt powstał w 1997 r. podczas szczytu w Amsterdamie i miał być gwarantem bezpieczeństwa dla planowanej unii monetarnej, powstałej w 1999 r. Był jednak tworzony w warunkach boomu gospodarczego i nikt wtedy nie przypuszczał, że gorset okaże się zbyt ciasny w sytuacji dekoniunktury gospodarczej. Niedługo po jego wprowadzeniu uznano więc, że skoro czasy są ciężkie, to dopuszczalne jest lekkie naciągnięcie zasad. Granicę raz przekroczoną trudno jednak odbudować, dlatego państwa brnęły w ślepy zaułek zadłużenia z brawurową wręcz naiwnością. Ona to i brak zdrowego rozsądku, a nie brak zasad, legły u podstaw największego od czasu powstania unii walutowej kryzysu strefy euro. Rzeka recesji zalała Grecję i grozi przerwaniem wałów w Hiszpanii, Portugalii i Irlandii. Unia musi więc zacząć wielkie sprzątanie i budowanie umocnień na przyszłość.

Mechanizm stabilizacyjny i EFW

Pierwszym krokiem, swoistym kołem ratunkowym dla Grecji, która mogła pociągnąć za sobą inne kraje Eurolandu, a także wciągnąć w kryzys państwa spoza strefy, była pożyczka 110 mld euro od Międzynarodowego Funduszu Walutowego (30 mld) i państw strefy euro (80 mld), udzielona w zamian za obietnicę zmniejszenia do 2014 r. deficytu do poziomu 3 proc. Aby zapobiec dalszemu rozprzestrzenianiu się sytuacji kryzysowej, w nocy z 9 na 10 maja br., na nadzwyczajnym posiedzeniu Rady Unii Europejskiej ds. Gospodarczych i Finansowych (ECOFIN), wypracowany został tzw. europejski mechanizm stabilizacji finansowej opiewający na kwotę do 500 mld euro. Mechanizm oparty jest na art. 122.2 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, przewidującym pomoc dla państw członkowskich, które znalazły się w trudnej sytuacji z powodów niezależnych od nich, a także na międzyrządowym porozumieniu państw członkowskich strefy euro. Kwota przewidziana do uruchomienia zgodnie z zapisami traktatu wynieść ma do 60 mld euro i ma być uzupełnieniem narzędzia bilansu płatności (balance of payments facility), które od 2002 r. gwarantuje średniookresową pomoc finansową dla państw Unii Europejskiej niebędących członkami strefy euro. Ponadto kraje członkowskie poprzez tzw. narzędzie szczególnego celu (Special Purpose Vehicle), które ma funkcjonować przez trzy lata, dają gwarancję pożyczek na kwotę do 440 mld euro, która może być uruchamiana ratalnie jako dopełnienie mechanizmu traktatowego. Do mechanizmu zgodziły się przystąpić także Szwecja i Polska. Dodatkowo Międzynarodowy Fundusz Walutowy stworzył gwarancję w wysokości 250 mld euro, co daje w sumie 750 mld euro, które mogą zostać uruchomione w razie konieczności pomocy państwom UE. Gwarancje te muszą jednak zostać zaakceptowane przez wszystkie państwa uczestniczące w programie. Obecna propozycja wyparła chwilowo pomysł utworzenia Europejskiego Funduszu Walutowego (EFW). Głosy nawołujące do powstania takiej instytucji pojawiły się bowiem w marcu tego roku w Parlamencie Europejskim. Biorąc jednak pod uwagę czas, jaki musiałby upłynąć, aby taka instytucja powstała, bardziej realne okazało się oparcie na obecnych rozwiązaniach traktatowych oraz utworzenie mechanizmu wsparcia na bazie porozumień międzyrządowych. 7 lipca br. Parlament Europejski przyjął rezolucję dotyczącą Europejskiego Funduszu Stabilizacyjnego i europejskiego mechanizmu stabilizacji finansowej, która stwierdza, że silniejsze ramy zarządzania gospodarczego powinny w przyszłości obejmować stały mechanizm rozwiązywania kryzysu długu państwowego w UE, m.in. takie jak Europejski Fundusz Walutowy.

Rezolucja UE krytykuje jednak brak informacji na temat koordynacji działań pomiędzy EFSF oraz MFW, w tym o rozdziale środków i stopy procentowej. Europosłowie zauważają również, że dalsze zadłużanie już wysoko zadłużonych krajów nie może być rozwiązaniem długoterminowym.

Większa kontrola

Dopełnieniem decyzji Rady i oczekiwanym przez nią krokiem było ogłoszenie przez Komisję Europejską propozycji zaostrzonych zasad mających na celu utrzymanie w ryzach dyscypliny budżetowej krajów Eurolandu. Główne założenia dotyczą wzajemnej oceny własnych planów budżetowych, które byłyby analizowane na poziomie rządowym w sposób bardziej szczegółowy i z większym wyprzedzeniem, niż ma to miejsce obecnie. Rządy nie miałyby możliwości wymuszenia zmiany budżetu, ...