Wywiad z dr. Andrzejem Topińskim: Jaki model consumer finance?

Grażyna Garlińska

Jak Pan ocenia skalę nadmiernego zadłużenia Polaków w bankach?

– Na razie wskaźnik kredytów zagrożonych rośnie, jak na tę fazę cyklu koniunkturalnego, raczej umiarkowanie. Były w przeszłości okresy, kiedy ilość i wartość kredytów zagrożonych była znacznie wyższa niż obecnie. Problemem są natomiast tzw. multikredytowcy, których jest około 130 tys. W tym segmencie poziom prawdopodobnych strat jeszcze nie został ujawniony. Część z nich ciągle efektywnie roluje kredyty, jednak połowa odnotowuje już wpadki kredytowe, gdy nie obsługuje przynajmniej jednego z kilkunastu kredytów. Pozostali też z czasem wpadną w tarapaty, gdy kolejny bank odmówi im kredytu, który będą chcieli przeznaczyć na spłatę starego. Problem wydaje się poważny, choć nie mamy pewnych informacji o dochodach klientów z grupy przekredytowanych, tak więc oszacowanie prawdopodobnych strat w tym segmencie jest trudne. Z całą pewnością pojawią się w tej niszy kłopoty zarówno po stronie tzw. multikredytowców, jak i banków, które nadmiernie zaangażowały się, często nieświadomie, w proces rolowania tych kredytów.

Według Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego współpracującego od sierpnia zeszłego roku z Biurem Informacji Kredytowej, klienci znajdujący się w grupie wysokiego ryzyka zagrożonych nadmiernym zadłużeniem stanowią ok. 5 proc. klientów banków (poniżej 300 tys. osób). Lekarstwem ma być Rekomendacja T, której głównym celem jest poprawa zarządzania ryzykiem w bankach, w tym zapobieganie zjawisku nadmiernego zadłużania się kredytobiorców. Jednym z zaleceń zawartych w Rekomendacji T jest korzystanie banków z bazy BIK.

– Cele Rekomendacji T są znacznie szersze. Nadzór bankowy jest przeciwny stosowanej przez banki filozofii i modelowi biznesowemu consumer finance. Polega ona na oferowaniu konsumentowi, bez nadmiernych formalności, szybkiego kredytu, kontrolując ryzyko na poziomie portfela kredytowego, a nie kredytobiorcy. Kredyt taki jest drogi, bo bank musi pokryć z marży zakładane wysokie straty, ale za to jest łatwo dostępny.

Sytuacja zmusiła banki do korzystania w większym stopniu z bazy BIK, bo w zeszłym roku udostępniliście 28,5 mln raportów, czyli o ponad 45 proc. więcej niż w 2008 r.

– Niepełne korzystanie przez banki z bazy Biura Informacji Kredytowej było ze strony niektórych banków oczywistym błędem. Słusznie Rekomendacja T zawiera zalecenie korzystania z baz informacji o klientach. Ale w Rekomendacji T jest to kwestia marginalna. Rekomendacja T jest obszerną i szczegółową instrukcją dotyczącą organizacji, zasad i kryteriów prowadzenia akcji kredytowej w celu radykalnego obniżenia ryzyka kredytów konsumenckich.

Ma jednak, jak czytamy we wstępie, zapobiegać niekorzystnym zjawiskom, takim jak obniżanie wymogów w analizie zdolności kredytowej czy też zwiększaniu relacji zadłużenia do zabezpieczenia. ...