Wybory 2015 – zdrowie dla wszystkich

Niniejszy komentarz został opracowany na podstawie dostępnych dokumentów programowych PO, PiS, Nowoczesna.PL, Zjednoczonej Lewicy (dalej ZL), KORWIN oraz publicznych wypowiedzi liderów parlamentarnych i pozaparlamentarnych ugrupowań politycznych.

Nasuwają się następujące wnioski:
1. Wiele programowych propozycji PO, PiS, ZL, PSL, Nowoczesna.PL  dotyczących ochrony zdrowia w Polsce to niezrealizowane  hasła z tzw. białego szczytu z 2008 roku.

Komentarz:
Brakuje dziś długofalowej, ponadpartyjnej polityki zdrowotnej państwa. W obecnej sytuacji należałoby zorganizować „drugi” biały szczyt, którego efektem byłoby uzyskanie narodowego konsensu w sprawie długofalowej wizji i strategii dla ochrony zdrowia. Każda z partii tę politykę widzi inaczej. Najdalej idzie KORWIN proponując likwidację państwowego lecznictwa. Analizując lansowane propozycje, wyczuwa się w nich silne upolitycznienie.

2. W przedwyborczej, publicznej debacie polityków nie padają konkretne odpowiedzi na najważniejsze pytanie: Jak pokryć rosnące koszty opieki zdrowotnej? W większości programów wyborczych i komentarzach polityków brak jest rzetelnej analizy ekonomicznej i prawnej na ten temat, a nowe, proponowane rozwiązania mogą stanowić poważne zagrożenie dla finansów publicznych.

Komentarz:
Obecny system finasowania ochrony zdrowia w Polsce nie gwarantuje w najbliższych latach 2016-2020 pokrycia kosztów zwiększonego popytu na świadczenia zdrowotne.  Wzrost środków na opiekę  zdrowotną powinien następować poprzez stopniowe zwiększenie składki na ubezpieczenie zdrowotne z 9% do 11% oraz wprowadzenie dodatkowych ubezpieczeń  zdrowotnych. Ubezpieczenia dodatkowe, lub indywidualne dopłaty pacjentów do świadczeń, musiałyby być oczywiście dobrowolne i w żaden sposób nie mogłyby powodować dyskryminacji osób, które nie mają możliwości dokonania dopłaty. Również za ich wprowadzeniem jest partia Nowoczesna PL. To rozwiązanie wielokrotnie na przestrzeni ostatnich lat, było zapowiadane przez PO i nie zostało zrealizowane.

3. Niektóre propozycje to populistyczne obietnice. Przykładowo, dotyczące   wprowadzenia bonu refundacyjnego na leki (PO), darmowych leków dla osób, które ukończyły 75 lat żyjących na granicy minimum socjalnego (PiS, ZL, PSL).

Komentarz:
Wprowadzenie w życie takich propozycji to nie jest tylko sprawa budżetu. Należy wypracować rozwiązania, które spowodują, że darmowe leki trafią do najbardziej potrzebujących emerytów i rencistów i nie będą nadużywane. Należy ustalić listę niezbędnych leków dostępnych dla seniorów  za darmo. Konieczna w tym zakresie jest nowelizacja ustawy o świadczeniach zdrowotnych finansowanych ze środków publicznych oraz ustawy o wykonywaniu zawodu lekarza i lekarza dentysty.

4. PiS oraz ZL wskazują na konieczność zwiększenia w budżecie państwa nakładów na ochronę zdrowia. ZL proponuje wzrost do 7,0% PKB, PiS do 6,0-6,5 % PKB. Koalicja rządowa, PO i PSL, stoi na stanowisku, że ważniejsza od zwiększania nakładów na ochronę zdrowia jest poprawa efektywności wydatków i wydajności systemu. PO i PSL wskazują na konieczność zachowania dyscypliny budżetowej, również w kontekście zdjęcia z Polski procedury nadmiernego deficytu.

Komentarz:
Wszystkie te propozycje idą w dobrym kierunku. Zwiększenie nakładów na ochronę  zdrowia jest koniecznością (PiS, ZL). Oczywiście nie da się tego zrobić natychmiast. Taki wzrost finansowania musi być rozłożony na lata, ale jest konieczny, chociażby ze względu na proces starzenie się polskiego społeczeństwa, wzrost zachorowalności na choroby przewlekłe i postęp we wprowadzaniu nowych technologii medycznych. Programy wyborcze PO, ZL, PiS, PSL, Nowoczesna.PL zawierają również propozycje dotyczące polityki senioralnej. Wskazują na potrzebę: lepszego dostępu seniorów do wysokiej jakości świadczeń zdrowotnych przede wszystkim w obszarze rehabilitacji i profilaktyki oraz do lekarzy specjalistów, co też generuje dodatkowe koszty.

5. Unika się tematu KRUS. Ustawa o ubezpieczeniu społecznym rolników od ponad 25 lat funkcjonuje prawie w niezmienionym kształcie i wciąż budzi społeczne kontrowersje, nie tylko dotyczące części rentowo-emerytalnej. Większość liczących się w grze wyborczej partii (PO, PiS, PSL, ZL)  przemilcza ten niewygodny temat. Jednoznaczne stanowisko w tej sprawie zajmuje Nowoczesna.PL i KORWIN, postulując włączenie KRUS do ZUS oraz objęcie rolników jednolitym systemem ubezpieczeń społecznych.

Komentarz:
Do rolniczych świadczeń, w dużej części, musi dokładać budżet. Dotacja do KRUS w  2014 r. wyniosła 16,5 mld zł, a w 2015 r. wyniesie 17,5 mld zł. Nadeszła pora na podjęcie decyzji. Zmian w KRUS domaga się od Polski również Komisja Europejska.

6. W sprawie przyszłości NFZ ścierają się dwie koncepcje. Całkowita likwidacja NFZ  (PIS, KORWIN) z decentralizacją (PO). Za decentralizacją i zmianami w polityce kontraktowania usług medycznych i wprowadzeniem konkurencji płatników (prywatne firmy ubezpieczeniowe) oraz dobrowolnymi ubezpieczeniami zdrowotnymi, opowiada się także Nowoczesna.PL, która w swym programie podkreśla, że „NFZ nie może być kreatorem polityki ochrony zdrowia a jej realizatorem”.

Komentarz:
Reforma NFZ to konieczność. W obecnym kształcie NFZ funkcjonuje od 2004 r.  Zapowiadana od lat przez PO – PSL reforma dotyczyła likwidacji centrali NFZ oraz jego podziału na kilka konkurujących miedzy sobą funduszy. Nie została zrealizowana. Zmiany dotyczące decentralizacji NFZ powinny być przeprowadzone na zasadzie konsensusu z udziałem i przy akceptacji strony społecznej.

7. Kontrowersyjnym rozwiązaniem jest propozycja PO zniesienia składek na NFZ i ZUS, a także by osoby zatrudnione na jednolitym kontrakcie płaciły wyłącznie jednolity podatek. Tak odważną decyzję ogłaszał dotychczas tylko KORWIN. Propozycja PO spotkała się ze zdecydowana krytyką ZL.

Komentarz:
Samo hasło niewiele mówi o drodze dojścia do reformy, jej przebiegu, a przede wszystkim skutkach i kosztach związanych z jego realizacją.

8. Przejście na system budżetowy finansowania ochrony zdrowia, lansowany przez PiS. Zgodnie z prezentowaną koncepcją, przyjęty w ustawie budżetowej poziom finansowania świadczeń opieki zdrowotnej ma być podzielony na dwie części: pierwsza – przekazywana do dyspozycji wojewodów, druga – trafi do dyspozycji ministra zdrowia z przeznaczeniem na finansowanie najbardziej kosztownych świadczeń.

Komentarz:
Istniejącego systemu ubezpieczeniowo-budżetowego, opartego na solidaryzmie społecznym nie należy zmieniać. Przekazanie wyłącznie w gestię ministra zdrowia i wojewodów pieniędzy na świadczenia zdrowotne to nie najlepszy pomysł. Nie gwarantuje on wzrostu  wydatków  na ochronę zdrowia. Ponadto, byłoby to zbytnie uzależnienie od bieżącej polityki  i interesów większości parlamentarnej, pozycji ministra zdrowia w rządzie, sytuacji gospodarczej kraju oraz okresowych priorytetów politycznych, takich jak wybory parlamentarne.

9. Na uwagę zasługuje nowa Strategia Ministerstwa Zdrowia na lata 2016-2020.  Jest dokument programowy obecnego kierownictwa Ministerstwa Zdrowia (PO-PSL) na kolejną kadencję, który jest neutralny politycznie. Proponowane cele Strategii będą miały pozytywny wpływ na lepszą ochronę zdrowia i życia obywateli, szczególnie seniorów. Wpisują się w programy wyborcze liczących się w grze wyborczej partii politycznych.

Komentarz:
W Strategii jest wiele haseł zawartych także w programach wyborczych (PO, PiS, ZL i innych partii) wymagających zmian w regulacjach prawnych z obszaru ochrony zdrowia. Skuteczna realizacja celów przyjętej Strategii wymaga w przyszłym parlamencie współpracy międzypartyjnej z udziałem strony społecznej.

Reasumując:
Polska potrzebuje nowego podejścia w temacie ochrony zdrowia. Rozstrzygnięcia wymaga kwestia wprowadzenia dodatkowych ubezpieczeń zdrowotnych, konkurencji dla NFZ i decentralizacji funduszu czy też „wrażliwego społecznie”, ewentualnego współpłacenia  pacjentów. Kolejnym rządom brakuje konsekwencji i odwagi w przeprowadzaniu gruntownych reform. Obecna koalicja rządowa PO – PSL nie wykorzystała szansy jaką jest ustawa o zdrowiu publicznym. Została ona uchwalona w poważnie okrojonej formie, w porównaniu do pierwotnej wersji, przekazanej do konsultacji społecznych. Miała być „konstytucją zdrowia”. Analiza wyborczych obietnic partii politycznych wskazuje, że  ochrona zdrowia jest w ich zainteresowaniu, lecz nie stanowi dla nich priorytetu. W programach wyborczych wszystkich partii, dotyczących zdrowia, zawarte są dwa elementy: emocjonalny – adresowany do  grona potencjalnych wyborców i racjonalny – skierowany do „zdrowego” rozsądku wyborców.

Zenon Wasilewski
ekspert ds. prawa medycznego