Ubezpieczenia: Nie jestem ekonomistą… ale na emeryturę też pójdę

Waldemar Wojna

Pokazywano nam perspektywę szczęśliwej emerytury za pieniądze odłożone w funduszach emerytalnych. Przekonywano nas do konieczności oszczędzania na mieszkanie, na emeryturę, na wychowanie i wykształcenie dzieci.

Dzisiaj próbuje się nam wmówić, że o wszystkich tych korzyściach informowały nas tylko fundusze emerytalne, chcące zarabiać krocie na naszych pieniądzach. Czyżby nikt nie pamiętał już wielkiej kampanii informacyjno-promocyjnej rządu? Czy zapomnieliśmy premiera Buzka przekonywującego nas do konieczności takiego postępowania? Czyżby ekonomiści i naukowcy zapomnieli, co wtedy większość z nich mówiła?

Niektórzy pamiętają Kończyłem wtedy pisać pracę magisterską na temat reformy emerytalnej. Poza szczegółową analizą zasad tych zmian starałem się rozważyć ekonomiczne skutki takich rozwiązań. Jednym z ostatnich zdań mojej pracy stało się stwierdzenie, iż reforma ta jest nieunikniona i niezbędna, a o jej sukcesie zadecyduje głównie to, czy Skarb Państwa to wytrzyma. Czy moje pokolenie da radę przez 20-30 lat jednocześnie finansować emerytury poprzedniego pokolenia, odkładać na własną emeryturę, finansować mieszkanie, wychowanie i wykształcenie dzieci itd. itd. Uważałem, a przecież 14 lat temu nikt nie przewidywał takiego załamania demograficznego, i uważam dzisiaj nadal, że nie mieliśmy innego wyjścia. Mamy obowiązek finansowania systemu emerytalnego pokolenia naszych rodziców i dziadków, a populacja naszych dzieci, znacząco mniej liczna niż wyż demograficzny przełomu lat 70. i 80., nie będzie w stanie finansować naszych emerytur w pełnej wysokości.

Odkładać zatem musieliśmy.

Dzisiaj przekonuje się nas, że lepiej byłoby zbierać w ZUS niż w prywatnych instytucjach pobierających procent od naszych pieniędzy i niegwarantujących wysokości emerytur. Podaje nam się różne wyliczenia, symulacje i porównania – udawadniające tę tezę. Ja wiem jedno, po 14 latach odkładania pieniędzy w ZUS i OFE mam tu i tu wyodrębnione konto, tu i tu podaje mi się jego wartość, tu i tu w jakimś stopniu systematycznie pieniądze te się zwiększają. Jednakże w ZUS jest to tylko zapis w księgach niemający za sobą żadnej realnej wartości (ZUS nie ma żadnych środków na kontach, a wręcz zaciąga kredyty na wypłatę bieżących świadczeń), co oznacza jedynie zobowiązanie państwa do wypłaty tych pieniędzy, o ile moje dzieci zdecydują się w przyszłości odpowiednio zasilić budżet państwa. W OFE niezależnie czy środków tych jest 5 proc. więcej, czy mniej, niż wpłaciłem, to aktualne saldo ma pokrycie w odłożonych środkach, udziałach w firmach czy obligacjach Skarbu Państwa.

Wolę zatem OFE…

Dzisiaj przekonuje się nas o nieracjonalności systemu, w którym państwo wpłaca do OFE środki, a potem samo je pożycza, płacąc odpowiednie oprocentowanie. Udowadnia nam się, że jest to niedorzeczne i nieekonomiczne. Mam wątpliwości co do takiego stwierdzenia:

• Przecież to państwo nakazało funduszom inwestować większość środków w obligacje, jednocześnie znacząco ograniczając możliwość inwestowania za granicą. Czyżby ekonomiści 15 lat temu nie przewidzieli, że wynikiem tego stanu rzeczy będą inwestycje OFE w obligacje polskiego rządu? Czy może nie zakładali, że od tych obligacji będzie trzeba wypłacać odsetki? Pytanie retoryczne, bo przecież było to jasne i wszyscy wtedy rozwiązanie takie akceptowali.
• Słyszymy dzisiaj, że owe obligacje i tak w przyszłości wykupić będzie musiał Skarb Państwa, ten sam, który gwarantuje nam wypłatę emerytur z ZUS. Ja (nie ekonomista) widzę jednak istotną różnicę. Jeśli za 20-30 lat rząd odważyłby się nie wykupić od OFE swoich obligacji (a zatem wstrzymałby obsługę zadłużenia), naraziłby się – tak jak ostatnio Grecja – na niewyobrażalne konsekwencje międzynarodowego rynku finansowego. Po ostatnich kilku latach kryzysu w Europie nawet nie warto tego tłumaczyć. A jeśli ten sam rząd za 20-30 lat postanowiłby zmniejszyć wypłaty z ZUS, bo po prostu nie miałby pieniędzy, ten sam rynek finansowy przyjąłby to z wielką aprobatą i uznałby to za rozsądną decyzję ograniczającą ryzyko niewypłacalności państwa. Gdzie zatem są bardziej bezpieczne moje pieniądze? Czy aby na pewno w ZUS?