Temat numeru: Wiedzieć, znaczy zarabiać: Banki spółdzielcze – partnerzy godni zaufania

Andrzej Raźny
Spółdzielcza Grupa Bankowa

Bankowość spółdzielcza ma wieloletnią tradycję, powstała w połowie XIX w. i objęła początkowo swym działaniem środowisko wiejskie. Pierwowzorem dla bankowości spółdzielczej były banki ludowe stworzone przez Hermanna Schulze (twórca idei samopomocy bankowej). Wilhelm Raiffeisen zmodyfikował reguły Schulzego dla potrzeb wsi dotkniętej lichwą sięgającą nawet 60 proc. i stworzył pierwowzory działających dzisiaj banków spółdzielczych. Idea banków ludowych i banków wiejskich polegała na wykorzystaniu rozdrobnionych lokalnych środków na finansowanie lokalnej działalności gospodarczej. Aby nadzór nad nimi był pełen, deponenci i pożyczający środki stali się w większości udziałowcami banków spółdzielczych. Analogicznie można stwierdzić, że podobnie społeczność lokalna kontroluje działalność gminy poprzez wybór swoich przedstawicieli do rad gminnych.

Funkcjonujące zrzeszenia

Bankowość spółdzielcza w Polsce, w przeciwieństwie do sytuacji tego sektora na zachodzie Europy, kilkukrotnie traciła cały dorobek wielu lat. Prawdziwym wyzwaniem dla niej było ostatnie 20 lat. Bankowość spółdzielcza przeszła ten okres zwycięsko.

Przy zachowaniu autonomii działania banki spółdzielcze zorganizowane są w jednym z 3 funkcjonujących zrzeszeń. Są to Bank Polskiej Spółdzielczości zrzeszający 359 banków spółdzielczych, Spółdzielcza Grupa Bankowa zrzeszająca 150 banków spółdzielczych i Mazowiecki Bank Regionalny z 73 bankami spółdzielczymi. Banki regionalne, działające w formie spółek akcyjnych, zrzeszając banki spółdzielcze, świadczą na rzecz zrzeszonych banków spółdzielczych wiele istotnych usług. Uzyskany w ten sposób efekt synergii działalności pozwala na bardziej efektywne wykorzystanie potencjału banków spółdzielczych i daje gwarancję bezpieczeństwa. Banki spółdzielcze mają decydujący głos w funkcjonowaniu banków regionalnych.

Czynniki wymienione powyżej sprawiają, że właśnie banki spółdzielcze są dla samorządów partnerami bezpiecznymi i godnymi zaufania, oferującymi usługi dostępne u komercyjnej konkurencji. 576 banków spółdzielczych w Polsce dysponuje siecią 4413 placówek. Placówki te stanowią ponad 30 proc. ogółu placówek bankowych w Polsce. Bankowość spółdzielcza zatrudnia ponad 32 tys. osób. Dla rolnictwa indywidualnego bankowość spółdzielcza to podstawowa instytucja finansowa, pomimo stosunkowo niskiej dla banków opłacalności tego typu kredytów.

Działania SGB a obsługa samorządów

Warto zauważyć, że banki spółdzielcze finansują kredyty dla rolnictwa w dużej części środkami jednostek samorządowych zgromadzonych w bankach spółdzielczych w formie lokat i środków bieżących. Przy takich uwarunkowaniach i realiach rynkowych banki spółdzielcze dynamicznie rozwijają działalność. Zwiększa się ich suma bilansowa (wzrost w grupie SGB o 5 proc. wg stanu na koniec czerwca br. w stosunku do końca 2009 r.), banki osiągają zysk na działalności. Oprócz obsługi rachunków banki spółdzielcze świadczą na rzecz jednostek samorządowych wiele innych usług. Oferujemy kredyty w rachunku bieżącym oraz kredyty długoterminowe, mamy linie preferencyjne dla samorządów, organizujemy emisje obligacji komunalnych. Jesteśmy zatem profesjonalnie przygotowani do obsługi samorządów. Razem z innymi bankami spółdzielczymi organizujemy konsorcja bankowe i składamy wspólne oferty przetargowe na finansowanie potrzeb kredytowych samorządów obsługiwanych przez te banki. Obsługujemy również kwotę ponad 1 mld zł kredytów udzielonych jednostkom samorządowym. Jako Spółdzielcza Grupa Bankowa zrzeszająca 150 banków spółdzielczych obsługujemy około 600 rachunków bieżących jednostek samorządowych. Kredyty udzielone samorządom są kredytami bardzo bezpiecznymi. Przy okazji zadłużenia warto się zastanowić, czy jednostki samorządowe są rzeczywiście bardzo zadłużone i należy wprowadzić większe ograniczenie w możliwości zadłużania tych jednostek. Wydaje się, że uwarunkowania ustawy o finansach publicznych i wynikające z nich tzw. progi zadłużania w pełni pozwalają na bezpieczne funkcjonowanie samorządów. Łączna kwota długu w stosunku do dochodów średnio wynosi 30 proc. przy limicie maksymalnym 60 proc. Zarówno zaciągane kredyty, jak i emisje obligacji finansują inwestycje w samorządach. Są to wydatki, których celowość jest oczywista (m.in. drogi, oczyszczalnie ścieków, kanalizacja, szkolnictwo, ochrona środowiska etc.). W wielu wypadkach są to inwestycje objęte dotacjami z funduszy unijnych. Samorządy są bowiem jednym z głównych beneficjentów funduszy unijnych. Zatem to właśnie na nich ciąży odpowiedzialność za wykorzystywanie funduszy unijnych przyznanych Polsce w ramach programowania 2007-2013. Zadanie to samorządy wykonują wzorowo. Środki te są wykorzystane bardzo efektywnie. Dlatego ograniczenie dostępu do nich to utrata jedynej, niepowtarzalnej szansy. Warto nadmienić, że na koniec czerwca 2010 r. udział zadłużenia jednostek sektora samorządowego w długu publicznym ogółem wyniósł 5,66 proc. przy zadłużeniu sektora rządowego stanowiącego 93,90 proc. długu publicznego.

Korzyści ze współpracy

Powyższe przesłanki skłaniają do wniosku, że rola banków spółdzielczych w funkcjonowaniu jednostek samorządowych sektora gminnego i powiatowego jest bardzo istotna i przynosi wzajemne korzyści, odczuwalne przez lokalną społeczność.

Warto wskazać kilka istotnych elementów związanych ze współpracą banków spółdzielczych z jednostkami samorządowymi i ich wzajemnymi relacjami:

• 576 lokalnych banków spółdzielczych z ponad 4 tysiącami placówek.
• Oferta konkurencyjna na rynku bankowym w Polsce.
• Klienci banków spółdzielczych są ich właścicielami (stabilność kapitałowa).
• Banki spółdzielcze są bankami niszowymi, o stosunkowo stałej i lojalnej klienteli.
• Wskaźnik kredytów zagrożonych na koniec czerwca br. 4,5 proc. (banki komercyjne 8,8 proc.)
• Nadwyżka depozytów nad kredytami sektora banków spółdzielczych (7,4 mld zł na koniec czerwca 2010 r.).
• Banki spółdzielcze funkcjonujące obligatoryjnie w zrzeszeniach mają zapewnione wsparcie płynnościowe przez banki zrzeszające.
• Wyższy wskaźnik wypłacalności banków spółdzielczych (13,8 proc.) niż banków komercyjnych (13,5 proc.)

Banki spółdzielcze, wskazując na strategiczne partnerstwo z jednostkami samorządowymi, pragną współpracować w perspektywie długoterminowej, pozbawionej koniunkturalizmu. Bardzo często oferują one w relacjach z samorządami preferencyjne warunki współpracy, ale należy pamiętać o ich podległości względem rygoru Prawa bankowego. Stąd konieczność spełnienia podstawowego kryterium, jakim jest osiąganie bieżącego zysku. W związku z tym oferta banków spółdzielczych nie może być pozbawiona rachunku ekonomicznego.

Cykl konferencji samorządowych, w których uczestniczyli przedstawiciele Spółdzielczej Grupy Bankowej, potwierdził, że dla samorządów sprawy związane z finansami są bardzo ważne, a sprawne zarządzanie finansami samorządowymi (w tym pozyskanie różnych dostępnych na rynku funduszy, i to niekoniecznie unijnych) może stać się źródłem wzrostu efektywności działania samorządów. W zarządzaniu przedstawicieli samorządów mogą wspierać banki spółdzielcze.

Powszechność korzystania przez samorządy z usług banków spółdzielczych potwierdza, że pomimo wielu uwarunkowań, banki spółdzielcze potrafią dostosować ofertę do potrzeb samorządów. Mam nadzieję i wyrażam ją w imieniu całego sektora banków1) spółdzielczych, że dla nowo wybranych władz samorządowych banki spółdzielcze będą nadal postrzegane jako partner strategiczny.