Temat numeru: Pożyczki dla jednostek samorządu terytorialnego w ramach postępowania naprawczego lub ostrożnościowego

Maciej Mekiński

Przepisy wyróżniają postępowanie naprawcze i ostrożnościowe, jednak nie definiują tych pojęć. Z całokształtu regulacji można jednak wyprowadzić wniosek, że postępowanie naprawcze związane jest z trudną sytuacją finansową jednostki, w szczególności przekroczeniem dopuszczalnych limitów zadłużenia, która skutkuje lub grozi zaburzeniem skuteczności czy też jakości zadań publicznych (art. 224 ust. 1). Zwłaszcza przekroczenie dopuszczalnych limitów długu wiąże się często z brakiem możliwości uzyskania finansowania z innych źródeł, co w tym przypadku sytuuje Skarb Państwa, jako „pożyczkodawcę ostatniej szansy”. Kondycja finansowa jednostki może sytuować się poniżej progu zdolności kredytowej i uniemożliwiać pozyskanie zwrotnych środków w instytucjach finansowych. Wiele podobnych cech przypisać można też drugiemu z przewidzianych ustawą stanów uzasadniających, tj. postępowanie ostrożnościowe. Przepisy wskazują jednak, że postępowanie takie jest wdrażane, gdy zagrożenie wykonania zadań publicznych powstało z przyczyn niezależnych od tej jednostki. W praktyce dystynkcja ta może powodować jednak trudności interpretacyjne. Zwłaszcza w małych jednostkach zasadniczy wpływ na sytuację budżetową mogą mieć skutki nawet pojedynczego niefortunnego przedsięwzięcia czy wyroku sądu. Przychylam się do poglądu, iż postępowanie ostrożnościowe nie jest uwarunkowane stosowaniem procedur ostrożnościowych i sanacyjnych, o których mowa w art. 86 i nast. ustawy o finansach publicznych4.

Określone przez Ministra Finansów warunki formalne udzielenia pożyczki na oba cele są zasadniczo zbliżone.

Z art. 224 ustawy o finansach publicznych wynika, że warunkiem przyznania pożyczki jest realizacja lub przystąpienie do realizacji postępowania naprawczego lub ostrożnościowego. Program przyjmowany jest uchwałą organu stanowiącego JST. Ustawa stawia jednak programowi zobiektywizowane wymogi merytoryczne. Ocena ich spełnienia należy nie tylko do samej JST, ale również do wojewody, a ostatecznie do Ministra Finansów (ewentualnie BGK, jeżeli minister zleci mu wykonywanie czynność związanych z udzielaniem pożyczek). Wojewoda opiniuje zgodność z prawem przedsięwzięć przewidzianych w programie naprawczym lub ostrożnościowym. Przystąpienie do programu związanego z pożyczką budżetową oznacza zatem również poddanie się przez władze jednostki dodatkowym ocenom zewnętrznym. Z analizy programu postępowania naprawczego (ostrożnościowego) wynikać musi, że w stopniu wysoce prawdopodobnym nastąpi poprawa sytuacji finansowej tej jednostki oraz skuteczności w wykonywaniu jej ustawowych zadań; zachowane zostaną zasady określone w art. 242-244 ustawy o finansach publicznych, na koniec roku, w którym upływa termin spłaty pożyczki, zapewniona zostanie spłata pożyczki wraz z odsetkami. Prawdopodobieństwo to nie może być poparte jedynie jednostronną deklaracją władz jednostki, ale wynikać musi z kryteriów obiektywnych. Obecnie do roku 2013 obowiązują limity zadłużenia JST przewidziane art. 169-171 ustawy o finansach publicznych z 2005 r.5 Rok 2014 ma być pierwszym rokiem prawnie wiążącego obowiązywania limitów określonych w art. 243 i 244 ustawy o finansach publicznych z 2009 r. Program naprawczy (ostrożnościowy), który z reguły jest planowany w horyzoncie kilku lub kilkunastoletnim musi uwzględniać tę zmianę. Należy zatem śledzić również prace legislacyjne dotyczące nowych limitów długu JST, ponieważ po ich uchwaleniu i opublikowaniu mogą oddziaływać na warunki realizacji omawianych programów.

Szczegółowa problematyka zakresu i treści programu naprawczego lub ostrożnościowego wykracza poza tematykę niniejszego artykułu.6 Nie mniej jednak obok przytoczonych wymogów ustawowych, rozporządzenie Ministra Finansów nakazuje, aby program (a w przypadku nieujęcia w programie – wniosek o udzielenie pożyczki) zawierał: a) analizę stanu finansów jednostki samorządu terytorialnego, b) plan przedsięwzięć ostrożnościowych lub naprawczych, wraz z harmonogramem ich wprowadzania, c) przewidywane efekty finansowe poszczególnych przedsięwzięć ostrożnościowych lub naprawczych, wraz z określeniem metodologii ich obliczania, d) uzasadnienie podejmowanych działań w ramach postępowania ostrożnościowego lub naprawczego.

W piśmiennictwie wskazuje się na związek przeznaczenia pożyczki z art. 89 ustawy o finansach publicznych, określający dopuszczalne przeznaczenie pożyczek zaciąganych przez JST.7

Wystąpienie o pożyczkę z budżetu państwa wymaga podjęcia w tej sprawie uchwały organu stanowiącego JST. Z ustawowych przesłanek wynika też, że okres, na jaki jednostka zamierza zaciągnąć pożyczkę, musi być objęty w całości wieloletnią prognozą finansową jednostki. Prognoza oczywiście musi uwzględniać pożyczkę z budżetu. Zatem decyzja o wystąpieniu o pożyczkę może niekiedy wiązać się z uchwaleniem prognozy na nowo. Należy zauważyć, że niektóre regionalne izby obrachunkowe nie uznają konieczności wydawania opinii do projektów wieloletnich prognoz finansowych lub ich zmian, które nie są przedstawiane „wraz” z projektem uchwały budżetowej, o czym mówi literalne brzmienie art. 230 ustawy o finansach publicznych. Interpretacja taka nie wydaje się jednak w pełni trafna, ponieważ w skrajnym przypadku pozostawiałaby wieloletnią prognozę finansową poza nadzorem izby. Może również utrudnić wystąpienie jednostki o pożyczkę, ponieważ przedstawienie aktualnej opinii regionalnej izby obrachunkowej (RIO) o projekcie uchwały w sprawie wieloletniej prognozy finansowej jest wymogiem wynikającym z rozporządzenia. W przypadku uchwalenia nowej prognozy i braku opinii RIO warto zatem dołączyć do wniosku stanowisko izby o braku podstaw do wydania opinii, w innym przypadku ministerstwo z pewnością wezwie jednostkę do uzupełnienia wniosku.

Warunki umowy pożyczki

Pożyczka podlega w znaczącej części regulacjom kodeksu cywilnego (art. 720 i nast.), przy czym regulacje prywatnoprawne są istotnie zmodyfikowane bezwzględnie wiążącymi postanowieniami ustawy o finansach publicznych. Zachowana jest istota pożyczki -przeniesienie własności pieniędzy ze Skarbu Państwa na jednostkę samorządu terytorialnego, z obowiązkiem zwrotu kwoty, na zasadach określonych w umowie (art. 720 k.c.). Należy jednak zauważyć, że zgodnie z art. 115 ustawy o finansach publicznych nie ma możliwości udzielenia z budżetu pożyczki nieoprocentowanej. Aktualne oprocentowanie pożyczek jest zmienne. W przybliżeniu może ono kształtować się na poziomie połowy stopy redyskontowej weksli Narodowego Banku Polskiego, przy czym w umowach można spotkać określenie dolnej granicy oprocentowania na poziomie np. 3 proc.8 Odsetki odnoszone są do określonych umową okresów, np. kwartalnych. Również płatność odsetek może następować kwartalnie. Odsetki za opóźnienie w spłacie kapitału zastrzegane są w wysokości równej odsetkom obliczanym jak od zaległości podatkowych, a od zaległych odsetek w wysokości dwukrotności, lecz nie mniej niż 6 proc. Umowa pożyczki nakłada na pożyczkobiorcę liczne obowiązki. Ma ona charakter celowy, uwarunkowany treścią art. 89 ustawy o finansach publicznych. W szczególności może to być spłata wcześniej zaciągniętych zobowiązań lub np. sfinansowanie występującego w ciągu roku niedoboru, spłata wcześniej zaciągniętych zobowiązań. Wykorzystanie pożyczki podlega kontroli, w ramach której pożyczkobiorca obowiązany jest do przedstawiania dokumentów potwierdzających jej faktyczne wykorzystanie, w tym kopii dokumentów przelewów potwierdzonych przez skarbnika. Pożyczka w części wykorzystanej niezgodnie z przeznaczeniem podlega zwrotowi do budżetu państwa. Obowiązkiem również zawieranym w umowie, a zatem rzutującym na jej wykonanie, jest regulowanie należności publicznoprawnych, w tym podatków, składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne. W okresach określonych umową, np. co kwartał, pożyczkobiorca zobowiązany jest przedstawiać informację o stanie realizacji programu naprawczego lub ostrożnościowego.

Art. 224 ust. 2 ustawy o finansach publicznych przewiduje, że pożyczka i odsetki nie podlegają umorzeniu – co wobec jednoznacznego zakazu powodowałoby nieważność tego rodzaju czynności prawnej. Spłata pożyczki następuje zgodnie z harmonogramem określonym w umowie. Do pożyczek z budżetu zastosowanie ma również art. 722 k.c. określający termin przedawnienia wydania przedmiotu pożyczki ją biorącemu. Przedawnienie roszczeń o zwrot (przypadek raczej teoretyczny) następuje na podstawie przepisów ogólnych k.c. Bardziej złożona sytuacja dotyczyłaby zastosowania art. 721 k.c., który określa że dający pożyczkę może odstąpić od umowy i odmówić wydania przedmiotu pożyczki, jeżeli zwrot pożyczki jest wątpliwy z powodu złego stanu majątkowego drugiej strony. Instytucja ta jest nazywana natychmiastową wymagalnością pożyczki. Uprawnienie nie przysługuje dającemu pożyczkę, jeżeli w chwili zawarcia umowy o złym stanie majątkowym drugiej strony wiedział lub z łatwością mógł się dowiedzieć. Omawiane pożyczki niewątpliwie są wręcz uwarunkowane złym stanem majątkowym jednostki, jednakże ustawa o finansach publicznych dopuszcza ich udzielenie tylko wtedy, gdy zapewniona jest spłata pożyczki wraz z odsetkami, co wynikać ma z przyjętego przez jednostkę programu. W konsekwencji z pewnością podanie nieprawdziwych danych w programie, jak również brak jego realizacji skutkujący pogorszeniem sytuacji finansowej może uzasadnić natychmiastowe żądanie zwrotu. Ponadto na pożyczkobiorcy spoczywa obowiązek przedstawiania w trakcie obowiązywania umowy innych dokumentów, np. uchwał budżetowych i uchwał w sprawie wieloletniej prognozy finansowej, sprawozdań budżetowych, uchwała w sprawie udzielenia absolutorium zarządowi, opinii regionalnej izby obrachunkowej dotyczącej wykonania budżetu, jak i ogólny obowiązek udzielania informacji oraz wyjaśnień. Jednostki samorządowe są też zobowiązane do informowania o wszelkich zdarzeniach mających wpływ na zdolność do terminowej spłaty pożyczki.

Zabezpieczenia spłaty pożyczki

Ustawowym wymogiem jest również zabezpieczenie spłaty pożyczki na rzecz Skarbu Państwa (art. 224 ust. 6), przy czym określenie – w drodze rozporządzenia – ich rodzajów i zakresu ustawa powierza Ministrowi Finansów. Zgodnie z § 4 rozporządzenia zabezpieczenie wierzytelności z tytułu umowy pożyczki stanowią weksle własne in blanco lub akt notarialny o poddaniu się egzekucji w trybie art. 777 § 1 pkt 5 kodeksu postępowania cywilnego. Propozycję zabezpieczenia określa wnioskodawca. W przypadku weksli, w praktyce jednostka wystawia ich kilka lub nawet kilkanaście, którym towarzyszy deklaracja wekslowa.9 Weksle te mogą być zabezpieczeniem kwoty głównej, odsetek, jak i poniesionych przez pożyczkodawcę kosztów finansowych. W piśmiennictwie formułowane są poglądy o nadmiernym ograniczeniu form zabezpieczenia, co miałoby usztywniać procedurę przyznawania pożyczki.10 Należy jednak zwrócić uwagę na uprawnienie Ministra Finansów przewidziane w art. 224 ust. 4 ustawy o finansach publicznych. W przypadku niedokonania spłaty pożyczki w terminie określonym w umowie może on potrącić niespłaconą kwotę pożyczki wraz z odsetkami z należnej subwencji ogólnej ustalonej dla tej jednostki samorządu terytorialnego. 11 Jest to zatem szczególna postać potrącenia należności cywilnoprawnej ze zobowiązaniem wyznaczonym przepisami prawa publicznego. Dokonanie potrącenia ma charakter fakultatywny, nie mniej jednak stanowi skuteczną formę zaspokojenia roszczenia Skarbu Państwa. Jakkolwiek może być ona długotrwała w realizacji, dotyczyłoby to raczej natychmiastowej wymagalności całej kwoty pożyczki. Jednocześnie określone rozporządzeniem kategorie zabezpieczeń są stosunkowo najmniej obciążające organizacyjnie i kosztowne dla biorącego pożyczkę. Zabezpieczenie obejmować ma swym zakresem co najmniej 100 proc. wierzytelności z tytułu umowy pożyczki, co oznacza, że obejmować winno również należne odsetki.

W praktyce istotne są też przewidywane umowami przyczyny ich jednostronnego, rozwiązania przez pożyczkodawcę. Umowa przewiduje formułę wypowiedzenia, jednakże okres ten jest dość krótki – ok. 2 tygodnie. Skutkiem rozwiązania umowy jest obowiązek spłaty całości pozostałej części pożyczki w dość krótkim terminie (np. do końca miesiąca). Obok wykorzystania pożyczki niezgodnie z przeznaczeniem mogą to być także: niezachowanie wymogu zrównoważenia budżetu po stronie dochodów i wydatków bieżących, czy też wskaźników zadłużenia po terminach określonych umową, wstrzymania lub zaniechania realizacji programu naprawczego lub ostrożnościowego, jak również jego zmiany, która ma negatywny wpływ na postępowanie naprawcze lub ostrożnościowe. Zmiana programu powinna zatem uzyskać akceptację pożyczkodawcy. Przyczyną natychmiastowego rozwiązania umowy może być oczywiście także opóźnienie w spłacie kapitału lub odsetek, w przedstawieniu żądanych dokumentów, jak również podawanie przed zwarciem lub w trakcie realizacji umowy nieprawdziwych informacji.

Warunki formalne

Szczegółowy zakres danych zawartych we wniosku o udzielenie pożyczki, jak również wykaz dokumentów określa rozporządzenie, wymieniając 23 kategorie dokumentów, które muszą być dostarczone w oryginale lub kopiach poświadczonych za zgodność z oryginałem. Jego współczesne brzmienie ustanawia bardzo zbliżone wymagania dotyczące zarówno postępowania naprawczego, jak i ostrożnościowego. Rozmiar artykułu uniemożliwia szczegółowe opisanie wszystkich wymogów formalnych. Częściowo są też one przedstawione w poprzednich punktach. We wniosku w sprawie pożyczki jednostka określa jej wysokość, jak również proponowane terminy spłaty i wysokości spłat. Niezbędne jest wskazanie przyczyn ubiegania się o pożyczkę i jej szczegółowe przeznaczenie (np. wskazanie konkretnych zobowiązań, których spłacie ona posłuży). Nie wszystkie dokumenty wymienione rozporządzeniem muszą być sporządzone na nowo, na potrzeby wniosku. Nie zawsze też obowiązek ich dołączenia jest bezwzględny. Dla przykładu, jednostka przedstawia ostatnio sporządzoną informację o stanie mienia komunalnego. Jednostka przedstawia opinie regionalnej izby obrachunkowej o przedkładanych przez organ wykonawczy jednostki samorządu terytorialnego sprawozdaniach z wykonania budżetu wraz z informacjami o stanie mienia jednostek samorządu terytorialnego i objaśnieniami, za okres 3 lat poprzedzających rok budżetowy, w którym jest składany wniosek, przy czym za rok bezpośrednio poprzedzający, jeżeli jest dostępna w czasie składania wniosku. Także warunkowy obowiązek dotyczy opinii regionalnej izby obrachunkowej o przedłożonej przez organ wykonawczy jednostki samorządu terytorialnego informacji o przebiegu wykonania budżetu za pierwsze półrocze roku budżetowego, w którym jest składany wniosek. To samo dotyczy opinii regionalnej izby obrachunkowej o możliwości sfinansowania deficytu budżetowego, dotyczącą roku budżetowego, w którym jest składany wniosek, jak również opinii o prawidłowości kwoty długu JST przyjętej w wieloletniej prognozie finansowej. Bezwarunkowy wymóg dotyczy przedstawienia opinii RIO o możliwości spłaty pożyczki z budżetu państwa. Rozporządzenie wymaga przedłożenia oświadczenia wnioskodawcy o aktualnym zadłużeniu (obok szczegółowego wykazu zobowiązań według ich rodzajów), obciążeniach na majątku trwałym, toczących się postępowaniach sądowych i administracyjnych, mogących mieć wpływ na sytuację finansową jednostki samorządu terytorialnego, jak również o wywiązywaniu się jednostki z dotychczasowych zobowiązań lub zmianie warunków spłaty. W przypadku uzgodnień dotyczących spłaty zobowiązań, np. przesunięcia terminów, należy załączyć również dokumenty źródłowe. Wśród wymaganych dokumentów znajduje się także raport regionalnej izby obrachunkowej o stanie gospodarki finansowej JST.

Do wniosku należy przedstawić opis działań podjętych przez wnioskodawcę w celu pozyskania środków finansowych, innych niż pożyczka z budżetu państwa, oraz ewentualnych trudności w ich pozyskaniu. W praktyce nie zawsze oznacza to konieczność z góry bezcelowego ubiegania się o środki pochodzące z innych źródeł jedynie po to, aby przedstawić wskazany opis. W skrajnym przypadku, ponieważ budżet państwa jest swego rodzaju „pożyczkodawcą ostatniej szansy”, wystarczające może okazać się oświadczenie o obiektywnym braku możliwości pozyskania zewnętrznego finansowania.

Procedura rozpoznawania wniosków w sprawie pożyczek

Jak trafnie zauważono w piśmiennictwie, procedura przyznawania pożyczek nie podlega przepisom kodeksu postępowania administracyjnego, ponieważ dotyczy umowy cywilnoprawnej.12 Umowa pożyczki zawierana jest przez Ministra Finansów (lub w jego imieniu), kluczową rolę odgrywa Departament Poręczeń i Gwarancji. Należy do niego ocena wniosków o udzielenie pożyczki, analiza ekonomiczno-finansowa postępowań naprawczych lub ostrożnościowych, prognoz finansowych, ryzyka związanych z wnioskowaną pożyczką, przygotowywaniem projektów umów pożyczki oceną sytuacji jednostek samorządu terytorialnego korzystających z pożyczek, jak również prowadzenie działań zmierzających do odzyskania wierzytelności Skarbu Państwa z tytułu tych pożyczek. Ostateczna ocena wniosku dotyczy jego zasadności i prawidłowości, jak również oczywiście limitów wynikających z ustawy budżetowej. Obowiązujące przepisy nie przewidują środków czy też procedur odwoławczych, np. w związku z odmową udzielenia pożyczki, co oczywiście nie stoi na przeszkodzie przedstawiania kolejnych wniosków, np. zmodyfikowanych wobec stanowiska Ministra Finansów.

Dane

Ustawa budżetowa na 2012 r. przewidziała limit kwot na pożyczki dla jednostek samorządu terytorialnego o łącznej kwocie 30 mln zł, jest to wielkość niezmienna od kilku lat (z wyjątkiem roku 2007, gdy w budżecie państwa nie przewidziano środków na ten cel). W 2006 i 2009 r. nie udzielono żadnej pożyczki, w 2008 udzielono jednej pożyczki na kwotę 17,6 mln zł, w 2010 jednej na kwotę 1,85 mln, w 2011 r. udzielono pożyczek na łączną kwotę 28 mln zł.13

Podsumowanie

W piśmiennictwie zaobserwować można – jakkolwiek niezbyt intensywną – dyskusję, na temat instytucji pożyczek dla JST jej intensywność jest umiarkowana, co zapewne wynika z niezbyt znaczącej skali pożyczek w praktyce. Formułowane tezy dotyczą zarówno celowości samej instytucji, jak i jej rozwiązań szczegółowych. Ponadto niektóre adresowane są do organów stanowiących prawo, inne do stosujących je. Zwolennicy podkreślają pożyteczność funkcjonowania tego rodzaju mechanizmu ze względu na publiczny charakter zadań, jak również swego rodzaju „nadrzędną” rolę państwa.14 Przeciwnicy tej instytucji postrzegają ją jako „nagrodę za nieudolność” i błędne decyzje organów JST, co ma być sprzeczne z zasadą sprawiedliwości społecznej i konkurencyjności.15 Niektórzy autorzy piszą też o demoralizującej roli pożyczek, obciążaniu ryzykiem środków publicznych czy wręcz karaniu jednostek sprawnie gospodarujących poprzez pozbawianie ich środków, które mogłyby zostać przeznaczone na ich rozwój.16 Krytykowana jest też niewielka wysokość kwot przeznaczanych na cel pożyczek dla jednostek samorządu terytorialnego.17 Wielkość ta jest uwarunkowana decyzją polityczną, dotyczącą danego roku budżetowego wynikającą z decyzji Rady Ministrów jak również Parlamentu. Wymogi formalne dotyczące wniosku, w szczególności liczba dokumentów i obszerność wniosku są przedmiotem krytyki.18 Wydaje się jednak, że w skali działania jednostki samorządu terytorialnego wymogi formalne są możliwe do spełnienia, zwłaszcza że liczne obowiązki dotyczące przedstawienia dokumentów mają charakter warunkowy. Głębszym problemem może być np. opór regionalnych izb obrachunkowych dotyczący przedstawiania przez nie raportów o stanie finansowym jednostek samorządu terytorialnego, co może stanowić przeszkodę w ubieganiu się o pożyczki,19 czy też opinii do wieloletnich prognoz finansowych JST – jest to jednak sfera stosowania, nie zaś stanowienia prawa, i to przez podmioty niezależne zarówno przez jednostki samorządu terytorialnego, jak i Ministra Finansów.

Wydaje się że tezy przeciwników instytucji prawnej pożyczek dla JST nie są przekonujące. Względy konkurencji nie mogą prowadzić do zakwestionowania sensu pożyczek co najmniej z kilku powodów. Po pierwsze znaczna część zadań publicznych realizowanych przez samorząd terytorialny w dalszym ciągu wymaga jednak realizatora publicznego lub jest poza obszarem zainteresowania „niewidzialnej ręki rynku”. Wybór władz publicznych, jak i podejmowane przez nie decyzje podporządkowane jest realizacji zadań publicznych, a nie regułom rynkowym. To samo dotyczy zmiany władz, zwłaszcza dokonywanej w trybie nadzorczym. Po wtóre beneficjentami zadań publicznych są społeczności lokalne, które nie mogą czekać, aż swobodna gra rynkowa usunie nieprawidłowości. Po trzecie skala działalności pożyczkowej budżetu państwa w omawianym zakresie jest na tyle niewielka, że trudno jest mówić o zaburzeniu konkurencji czy pozbawianiu innych jednostek środków finansowych na innowacje. Nie trafiają również do przekonania argumenty o premii za nieudolność. Przeciwnie, pożyczka – o ile zostanie przyznana – łączy się z szeregiem obowiązków w tym kontrolnych i poddaniu wnikliwemu oglądowi regionalnej izby obrachunkowej, jak i Ministra Finansów. Przyznanie pożyczki nie legitymizuje ewentualnych błędów organów jednostki, które mogą ponieść odpowiedzialność polityczną lub prawną z innych tytułów.

Przypisy

1. Dz. U. Nr 157, poz. 1240 ze zm.
2. Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 23 grudnia 2010 r. w sprawie pożyczek z budżetu państwa udzielanych jednostkom samorządu terytorialnego w ramach postępowań ostrożnościowych i naprawczych.
3. Zob. szerzej L. Lipiec-Warzecha: Komentarz do art 224 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych, LEX.
4. Zagadnienie to należy w literaturze do spornych, A. Gorgol: Komentarz do art. 224 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych, Legali; przeciwko utożsamianiu programu ostrożnościowego z procedurami ostrożnościowymi opowiada się J. Salachna….s. 705 i nast.
5. Dz. U. Nr 249, poz. 2149 ze zm.
6. Zainteresowanych należy odesłać: W. Gonet: Program naprawczy jednostki samorządu terytorialnego sytuacji utraty zdolności wykonania zobowiązań, Finanse Komunalne Nr 3/2008; L. Lipiec-Warzecha: Komentarz do art. 224 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych, LEX.
7. A. Gorgol: Komentarz do art. 224 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych, Legali, por też. C. Kosikowski: Finanse publiczne Komentarz, Warszawa, 2006 r. s. 259 i nast.
8. Obowiązująca na dzień 30 lipca 2012 r. stopa redyskonta weksli wynosi 5 proc.
9. Należy zwrócić uwagę, że wystawienie weksla powoduje w procesie cywilnym przerzucenie ciężaru dowodu na wystawcę weksla (z powoda na pozwanego), że zobowiązanie swoje wykonał.
10. A. Gorgol: Komentarz do art. 224 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych, Legalis.
11. Tamże.
12. Tamże.
13. Źródło danych: Sprawozdania z wykonania budżetu państwa za poszczególne lata, Rada Ministrów.
14. L. Lipiec-Warzecha: Komentarz do art. 224 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych, LEX.
15. H. Gawroński: Pożyczki z budżetu państwa dla JST – nagroda za nieudolność czy konieczność?, http://www.samorzad.lex.pl/czytaj/-/artykul/pozyczki-z-budzetu-panstwa-dla-jst–8211-nagroda-za-nieudolnosc-czy-koniecznosc, dostęp 30 lipca 2012 r.
16. Por. bardziej szczegółowe zestawienie W. Gonet: Program naprawczy jednostki samorządu terytorialnego sytuacji utraty zdolności wykonania zobowiązań, Finanse Komunalne Nr 3/2008.
17. J. Salachna s. 707-708.
18. A. Gorgol: Komentarz do art. 224 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych, Legalis.
19. J. Salachna s. 707-708.