Technologie: Digitalizacja a działalność banków spółdzielczych

Eugeniusz Gostomski
prof. Uniwersytetu Gdańskiego, dr hab. nauk ekonomicznych

Od digitalizacji na rynku usług bankowych nie sposób dziś uciec. Każdy bank musi zatem opracować strategię cyfryzacji swojego biznesu i dostosować się do zmieniających się warunków działalności. Niezbędne jest przy tym utrzymanie równowagi między dotychczasowymi silnymi stronami banku i nowymi formami jego aktywności. Banki, w tym także spółdzielcze, aby utrzymać się na rynku i spełniać oczekiwania swoich interesariuszy – właścicieli, klientów, pracowników i władz administracyjnych – muszą sprostać wielu wyzwaniom:

• zaostrzonym wymaganiom władz nadzorczych w zakresie funduszy własnych i płynności finansowej banków, które zostały wprowadzone przez społeczność międzynarodową pod wpływem globalnego kryzysu finansowego i gospodarczego;
• utrzymującym się już od kilku lat na rynkach finansowych niskim stopom procentowym, które drastycznie ograniczają ich dochody odsetkowe;
• zmniejszaniu się zaufania klientów do banków na skutek ich chciwości i ignorowania rzeczywistych potrzeb konsumentów;
• większej wrażliwości klientów na ceny produktów bankowych i przywiązywanie przez nich dużej wagi do wygodnego dostępu do usług bankowych, co wymusza na bankach tworzenie wielokanałowego systemu dystrybucji;
• olbrzymiemu naciskowi właścicieli i klientów banków oraz ich menedżerów na redukcję kosztów działalności bankowej, bez czego w obecnych warunkach nie jest możliwa realizacja celów biznesowych żadnego banku.

Jakby tego było mało na rynku finansowym pojawiły się silne firmy z sektora fintech i digitalizacja, która ma coraz większy wpływ na funkcjonowanie banków, także spółdzielczych, w krajach rozwiniętych i na tzw. rynkach wschodzących (emerging markets). Digitalizacja oznacza coś więcej niż zapisywanie informacji na nośnikach cyfrowych (elektronicznych) i następnie ich przetwarzanie. Jest to prawdziwa rewolucja cyfrowa, która wymusza zmiany w tradycyjnym modelu funkcjonowania banku i sposobie korzystania przez klientów z jego usług. Na zewnątrz najbardziej uwidacznia się w postaci bankowości internetowej i bankowości mobilnej opartej na smartfonach z odpowiednimi aplikacjami.

Motorem postępującej digitalizacji w bankach są firmy z sektora fintech (skrót ten pochodzi od technologii finansowej), które nie są bankami ani przedsiębiorstwami inwestycyjnymi, a oferują wiele alternatywnych sposobów dostępu do różnorodnych usług finansowych: szybkich pożyczek, przelewów online, finansowania społecznościowego, kompleksowego planowania finansowego i innych. Często są to startupy, które od niedawna funkcjonują na rynku. Fintechy korzystają z platform internetowych i narzędzi umożliwiających pozyskiwanie kompleksowych danych o klientach. Usługi przez nie oferowane są w stosunku do oferty bankowej po części konkurencyjne i po części substytucyjne. Ponadto firmy technologiczne działają także jako pośrednicy między bankami i klientami1.

Do największych fintechów na świecie należą firmy chińskie (Lu.com, Zhong An Insurance), amerykańskie (Paypal, Square, LendingClub), brytyjskie (Stripe, Funding Circle, Transferwise) i niemieckie (Payleven, Paymill, Auxmoney). Rynkiem, na którym działają coraz bardziej interesują się też wielkie koncerny handlowe, telekomunikacyjne i takie instytucje, jak Google, Apple, Facebook i Amazon, pragnące zarabiać szczególnie na usługach płatniczych. W Polsce znanymi firmami z sektora fintech są m.in. Blue Media, PayU, Przelewy24, Kokos.pl i Cinkciarz.pl.

Główne filary modelu biznesowego banków spółdzielczych

Digitalizacja zmienia całą gospodarkę, w tym również banki. W Niemczech zorganizowano zbiorową dyskusję z udziałem pięciu ekspertów ze spółdzielczego sektora bankowego, poświęconą wpływowi digitalizacji na model biznesowy BS-ów. Warto tutaj przytoczyć wnioski, jakie w jej trakcie padły, a to ze względu na ich istotne znaczenie dla strategii banków spółdzielczych w dobie digitalizacji usług bankowych.

Model biznesowy przedsiębiorstwa określa to, jak ono funkcjonuje i w jaki sposób tworzy wartość dla interesariuszy. Nawiązując do rozważań teoretycznych A. Osterwaldera i Y. Pigneura, dotyczących funkcjonowania banków2, można wyróżnić 9 filarów modelu biznesowego banków spółdzielczych, a mianowicie:

1. oferta wartości dla członków i pozostałych klientów obejmująca sprzedaż podstawowych i specjalistycznych produktów finansowych i angażowanie się w projekty na rzecz lokalnej społeczności;
2. segmenty klientów obejmujące wyłącznie osoby prywatne, rolników i drobnych przedsiębiorców z regionu, w którym funkcjonuje dany bank spółdzielczy;
3. relacje z klientami, które w bankach spółdzielczych wyróżniają się tym, że są bezpośrednie, długookresowe, emocjonalne i odporne na kryzys;
4. zróżnicowane kanały dystrybucji produktów bankowych i przekazywania informacji, które umożliwiają klientom korzystania w kontaktach z bankiem z tradycyjnych placówek bankowych, internetu oraz telefonó...