Najnowsze wydanie miesięcznika BANK 
Choć sugestię prezesa NBP dotyczącą perspektywy podwyżki stóp procentowych, wygłoszoną na konferencji prasowej po posiedzeniu Rady Polityki Pieniężnej, należy traktować raczej jako ogólną refleksję, niż oficjalną deklarację, warto zastanowić się nad konsekwencjami takiego scenariusza dla rynku papierów dłużnych firm.
Korzyści z posiadania obligacji ograniczają się na ogół do odsetek o z góry określonej wysokości. Inwestor nie partycypuje ani w zyskach spółki, której udzielił pożyczki, ani we wzroście wartości firmy, osiągniętym między innymi z jej pomocą. Atrakcyjnym rozwiązaniem mogą być jednak obligacje zamienne na akcje lub obligacje uprawniające do kupna akcji.
Choć oficjalne stopy procentowe utrzymują się na poziomie 1,5 proc. nieprzerwanie od prawie półtora roku, odsetki oferowane przez banki nieustannie idą w dół, zniechęcając do oszczędzania. Na obligacje firm, oferujące znacznie wyższe odsetki, warto więc spojrzeć zarówno w kontekście atrakcyjnego narzędzia budowania kapitału, jak i jego efektywnego wykorzystania w gospodarce.
Wszystko wskazuje na to, że planowana likwidacja funduszy emerytalnych nie spowoduje wielkiego wstrząsu na giełdzie, którego obawiano się w związku z przejęciem przez rządowe agendy akcji prywatnych spółek. Jednak państwo stanie się właścicielem obligacji firm o wartości ponad 9 mld zł, a rynek papierów korporacyjnych odczuje brak OFE.
Sytuacja na naszym rynku papierów dłużnych firm od dłuższego czasu nie ulega większym zmianom. Pod względem ilościowym nadal obserwujemy wzrost o dynamice podobnej, jak w poprzednich latach, ale nowych tendencji nie widać. Mogą się one wkrótce pojawić w związku z opodatkowaniem banków, jednak bardziej przydałyby się zamierzone działania, mające na celu przyspieszenie rozwoju w aspekcie jakościowym.
Na naszym rynku dominują emisje obligacji o oprocentowaniu zmiennym, natomiast papiery o stałej stopie to wciąż wyjątki. Taka sytuacja, wynikająca z różnych przyczyn, to jednak ewenement na tle zasad panujących na świecie. Zanim dojdziemy do tych standardów, warto uświadomić sobie konsekwencje związane ze stosowaniem obu formuł ustalania oprocentowania. Doskonale ilustrują to przykłady obligacji Warszawy i Połczyna.
Przypadek obniżenia oceny polskiego długu przez Standard & Poor’s może zniechęcać emitentów obligacji do poddania się ocenie wiarygodności przez niezależne agencje. Jednak korzyści z posiadania ratingu są niezaprzeczalne, nawet biorąc pod uwagę negatywne konsekwencje jego chwilowego pogorszenia.
Burzliwy początek roku na rynkach finansowych ujawnił zagrożenia, jakie wiążą się z lokowaniem kapitału na giełdzie, w walutach czy surowcach i skutecznie zniechęca do bardziej ryzykownych decyzji. Jednocześnie niskie oprocentowanie lokat odstręcza od korzystania z usług banków. W tych warunkach obligacje firm wciąż pozostają atrakcyjną alternatywą dla inwestorów.
Wiele wskazuje na to, że rozpoczynający się rok może przynieść kilka istotnych zmian na rynku papierów dłużnych firm. Ich „inicjatorami” mogą być zarówno emitenci, jak i inwestorzy. Wśród tych pierwszych ton mogą nadawać banki i duże przedsiębiorstwa. W drugiej grupie większa rola przypadać będzie funduszom inwestycyjnym.
Nie słabnie dynamika wzrostu wartości kapitału pozyskiwanego przez firmy z emisji obligacji, które notowane są na Catalyst. Jednak liczba nowych przedsiębiorstw, które zdecydowały się na ten sposób finansowania wyraźnie zmalała. Prawdopodobnie to zjawisko tylko chwilowe.
Główny nurt dyskusji związanych z opodatkowaniem bankowych aktywów koncentruje się na jego wpływie na wyniki instytucji finansowych. W mniejszym stopniu mówi się o możliwych działaniach banków, zmierzających do zrekompensowania negatywnych konsekwencji nowych obciążeń, ograniczając się głównie do obaw związanych z ich przerzucaniem na klientów. To jednak nie wyczerpuje możliwych skutków, które mogą być odczuwalne także na rynku obligacji.
Firmy planujące emisję obligacji będą mogły skorzystać z unijnych pieniędzy na jej przygotowanie. Od stycznia do marca przyszłego roku można składać wnioski o dofinansowanie, którego wysokość może sięgać nawet 80 tys. zł.
Niezależnie od wahań nastrojów, polski rynek obligacji nie traci dynamiki. Przyczyny niedawnych przypadków niewypłacalności są wynikiem specyficznych, jednostkowych przypadłości emitentów. Systemowy charakter mają natomiast wydarzenia na amerykańskim rynku papierów korporacyjnych. Ich obserwacja powinna skłaniać do przemyśleń polskie firmy, które w dłuższej perspektywie mogą zetknąć się z podobnymi problemami.
Kończący się powoli rok, oprócz kontynuacji dynamicznego wzrostu rynku obligacji korporacyjnych, przyniósł także kilka dość spektakularnych negatywnych wydarzeń, które mogą prowadzić do zmian w postrzeganiu ryzyka inwestycyjnego, a tym samym wymogów wobec emitentów i organizatorów emisji.
Pojawiające się ostatnio zapowiedzi nowego rządu, dotyczące przedsięwzięć rozwojowych, w tym związanych ze wspomaganiem przedsiębiorczości, dobrze wróżą rynkowi obligacji korporacyjnych. Z kolei pomysły dotyczące finansowania tych zamierzeń, każą się zastanowić, czy będzie on jeszcze potrzebny. Wszystko wskazuje na to, że obawy nie są uzasadnione.
Praktyka ustalania sztywnego terminu zapadalności obligacji jest tak powszechna, że trudno sobie wyobrazić rozwiązania alternatywne. Możliwość wcześniejszego wykupu uznawana jest wręcz za czynnik ryzyka z punktu widzenia inwestora. Tymczasem na tę kwestię można spojrzeć zupełnie inaczej.
Polski rynek obligacji firm rozwija się nie tylko pod względem ilościowym, ale dostrzec można sygnały postępu w zakresie różnorodności oferowanych papierów z punktu widzenia ich konstrukcji. Dobrze to świadczy o obowiązującej od niedawna ustawie o obligacjach, która nie tylko rozszerzyła możliwości emisji różnych ich rodzajów, ale przede wszystkim nie ogranicza inwencji emitentów.
Nienajlepsza sytuacja na giełdzie, niskie stopy procentowe i rosnące prawdopodobieństwo ich dalszego cięcia, obawy przed konsekwencjami opodatkowania banków, niepewność związana z pomysłami gospodarczymi przyszłego rządu, to czynniki którymi martwią się firmy i inwestorzy. Nie tylko nie przeszkadzają one jednak rynkowi obligacji korporacyjnych, ale wręcz mogą sprzyjać jego rozwojowi.
Emisje obligacji firm w obcych walutach nie są na naszym rynku czymś nieznanym, ale należą do rzadkości. Przypadek Creamfinance dowodzi, że mogą się o nie pokusić także małe podmioty, ale jednocześnie pokazuje, z jakimi problemami mogą się spotkać.
Choć w większości przypadków emisja obligacji wiąże się z określonymi potrzebami finansowymi firmy i to te potrzeby determinują wybór momentu pozyskania środków, to jednak warto zwrócić uwagę na to, że często przeprowadzenie emisji można tak zaplanować, by jak najlepiej wykorzystać możliwości, jakie dają warunki panujące na rynku.
W przyszłym roku na większą skalę ruszą projekty realizowane za wsparciem z Unii Europejskiej. To spowoduje wzrost zapotrzebowania na ich współfinansowanie ze strony firm. Obok kredytu, sięgać mogą one po emisje obligacji.
Warunki emisji zdecydowanej większości obligacji firm, zakładają jednorazowy wykup na koniec okresu pożyczki. To rozwiązanie uznawane jest za korzystne zarówno dla emitentów, jak i inwestorów, choć ma również wady. Jedną z nich jest to, że ryzyko utraty całego kapitału ciąży nad inwestorami przez cały czas.
Na naszym rynku dominują obligacje o oprocentowaniu zmiennym. W warunkach rosnących stóp procentowych, takie rozwiązanie było korzystne dla inwestorów. Gdy stopy spadały, korzystali emitenci. Wbrew pozorom, najlepszą receptą na prawidłowe funkcjonowanie i rozwój rynku, na którym zmiany są zjawiskiem nieuchronnym, są obligacje o stałej stopie oprocentowania.
Nasz rynek papierów dłużnych wciąż jeszcze jest w początkowej fazie rozwoju, patrząc zarówno w kontekście emitentów, jak i inwestorów. Nie brakuje więc obaw, związanych ze stabilnością sytuacji i warunków, na zmiany których może wpłynąć na przykład jedna duża emisja.
Dynamicznie rozwijający się polski rynek obligacji korporacyjnych postrzegany jest wciąż niemal jak Eldorado zarówno z punktu widzenia podmiotów poszukujących kapitału, jak i inwestorów dysponujących wolnymi środkami. Trzeba jednak brać pod uwagę możliwość zmiany korzystnych tendencji w dłuższym czasie.
Na naszym wciąż jeszcze młodym rynku papierów dłużnych firm, trudno jeszcze wyodrębnić wyraźnie widoczne jego segmenty. Na świecie jednak już od dawna funkcjonuje podział na obligacje zwykłe i „śmieciowe”. Mimo źle kojarzącego się przydomka tych ostatnich, wcale nie są one obiektem pogardy inwestorów, choć bardziej wrażliwi określają je mianem wysokodochodowych.
Czas trwania pożyczki, powstałej w wyniku emisji obligacji, czyli termin do ich wykupu, jest jedną z najbardziej istotnych cech obligacji i elementów warunków ich emisji. Emitentowi gwarantuje korzystanie z pożyczonych pieniędzy w jasno określonej perspektywie. Z kolei nabywca obligacji ma pewność, że ustalone świadczenia będzie otrzymywał przez odpowiadający mu okres i nie musi w związku z tym martwić się, co zrobić ze swoim kapitałem, dopóki nie zostanie on z obligacji „uwolniony”. Ale nie zawsze faktyczny czas życia obligacji pokrywa się z tym, który został ustalony w warunkach emisji.
Relacje między emitentem obligacji, a ich nabywcami, czyli udzielającymi pożyczki, niejednokrotnie nie sprowadzają się jedynie do prostego określenia podstawowych parametrów emisji, czyli kwoty pożyczki, oprocentowania i terminu jej zwrotu oraz ewentualnych zabezpieczeń. Często inwestorzy stawiają dodatkowe warunki, których niespełnienie traktują jako podstawę nawet do wcześniejszego zerwania umowy i żądania wykupu obligacji przed terminem.
Możliwość zamiany obligacji na akcje pokazuje, jak bliskie związki mogą łączyć te dwie z pozoru tak różne klasy papierów wartościowych. Opcja zamiany długu na kapitał bywa też bardzo korzystna i dla emitenta obligacji i dla ich nabywcy. Choć ostatnio tego typu operacje nie są zbyt częste, warto zwrócić uwagę na ich zalety, również w przypadku niewielkich spółek.
Emitowanie obligacji i inwestowanie w tego typu papiery kojarzy się jednoznacznie z wypłatą odsetek, stanowiących odpowiednio koszt z punktu widzenia emitenta i wynagrodzenie za udzielenie pożyczki, z punktu widzenia nabywcy obligacji. Ale przepisy zarówno obecnie obowiązującej ustawy, jak i regulacje zawarte w jej nowym kształcie, które mają wejść w życie w lipcu 2015 r., przewidują możliwość wypłacenia posiadaczom obligacji części zysku, wypracowanego przez ich emitenta.