Najnowsze wydanie miesięcznika BANK 
W jaki sposób polskie banki implementują rozwiązania z zakresu AI, by ułatwić korzystanie z usług bankowych swym klientom? Czy zbliżamy się do rzeczywistości, w której każdy produkt bankowy, łącznie z kredytem hipotecznym, będziemy mogli zakupić online? Kwestie te były głównym wątkiem dyskusji, prowadzonej podczas drugiej sesji tegorocznego wydarzenia IT@BANK.
W 2022 roku weszło w życie Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) w sprawie europejskiego zarządzania danymi tzw. Data Governance Act (DGA). DGA będzie stosowane bezpośrednio we wszystkich państwach członkowskich UE od 24 września 2023 roku, dlatego wskazane byłoby, aby przepisy krajowe usprawniające realizację Rozporządzenia PE były uchwalone jak najszybciej.
Podczas Europejskiego Kongresu Finansowego z dr. Michałem Nowakowskim, prezesem Polskiej Organizacji Niebankowych Instytucji Płatności, o barierach w rozwoju fintechów i instytucji finansowych korzystających z najnowszych rozwiązać cyfrowych rozmawiał Robert Lidke.
W marcowym numerze „Miesięcznika Finansowego BANK” znalazł się wywiad z dr. hab. Jakubem Górką, w którym poruszono wiele wątków istotnych dla dalszego rozwoju rynku usług finansowych, w szczególności tych, które korzystają z możliwości, jakie dają nowe rozwiązania technologiczne, w tym tzw. sztuczna inteligencja czy wykorzystanie biometrii. Nie zabrakło też odniesień do inicjatyw prawnych, które są obecnie dyskutowane na poziomie Unii Europejskiej, a które w założeniu mają przyczynić się do poprawy efektywności i konkurencyjności sektora stanowiącego ważny element gospodarki. Unijnej, ale i krajowej.
Tworzenie treści o dowolnej strukturze i zawartości, wierne odtworzenie głosu czy filmy na których występują osoby nieistniejące w rzeczywistości – to tylko przykłady zastosowań tzw. generatywnej sztucznej inteligencji. Uruchomienie projektu ChatGPT 4.0 budziło spore emocje od kilku tygodni aż w końcu ujrzał on światło dzienne, pozwalając na testowanie go w realnym środowisku. To rozwiązanie, jak i wiele mu podobnych, może w istotny sposób wpłynąć na jakość naszej pracy, być może i życia w niektórych aspektach, ale może być także źródłem wielu zagrożeń, na które dzisiaj nie jesteśmy jeszcze przygotowani. Także w kontekście etyki, prawa i regulacji, pisze dr Michał Nowakowski, prezes PONIP.
9 marca 2023 roku Sejm przyjął ustawę o aplikacji mObywatel i choć nie jest to koniec ścieżki legislacyjnej, to wszystko wskazuje na to, że ustawa zostanie przyjęta przez Senat bez poprawek (oby). Rozwiązania tam zawarte zbliżają nas do koncepcji Europejskich Portfeli Tożsamości Cyfrowej (art. 6a i następne propozycji do zmian rozporządzenia 910/2014 – eIDAS), choć daleko jeszcze nam do pełnej cyfryzacji, w szczególności w obszarze nawiązywania relacji za pomocą zdalnych kanałów komunikacji i bez fizycznej obecności, pisze dr Michał Nowakowski, prezes PONIP.
Pojęcie „sztucznej inteligencji” może być niekiedy mylące, bowiem sugeruje, że rzeczywiście mamy tutaj do czynienia z jakąś formą „inteligencji” zbliżonej do tej, którą reprezentuje człowiek i najczęściej odnosi się do koncepcji tzw. General Artificial Intelligence (GAI), a niekiedy nawet Super Artificial Intelligence – tej przewyższającej człowieka, co do możliwości stworzenia której toczą się akademickie i „techniczne” dyskusje. W praktyce jednak punkt ciężkości w tej debacie powinien być przeniesiony raczej na problematykę definicji systemów sztucznej inteligencji (lub innej podobnej technologii, podejścia czy rozwiązania), jako rozwiązań, które faktycznie funkcjonują w praktyce i mają wpływ na człowieka i jego otoczenie – pisze dr Michał Nowakowski, prezes PONIP.
– W przyszłości państwo będzie mogło dokonywać oceny wiarygodności obywatela z użyciem systemów sztucznej inteligencji, ale tylko w pewnym, bardzo ograniczonym zakresie. Jak będzie to wyglądało, zależy od tego, jak zostaną zaprojektowane i wdrożone przepisy na poziomie Unii Europejskiej – mówi Michał Nowakowski, prawnik z kancelarii Rymarz Zdort Maruta.
Paolo Sironi w swojej książce podkreśla, że Banking as Service jest sposobem na wykorzystanie synergii, która może powstać pomiędzy bankiem a niebankowym dostawcą (zarówno technicznym, jak i regulowanym), której efektem jest dostarczanie produktów i usług bankowych w sposób „bardziej ludzki” oraz „w tle”, czyli niekoniecznie kojarzony z bankowością (to oczywiście nie zawsze jest prawdą), pisze dr Michał Nowakowski, prezes PONIP.
W poprzedniej części cyklu pisałem o wyzwaniach związanych z dokumentacją, co poprzedziłem z kolei analizą kwestii organizacyjnych. W fintechu, który jest oparty o #ai i #dane, to jednak dopiero początek drogi, a wyzwania pojawiają się zarówno na etapie tworzenia, jak w operacyjnej działalności. Jednym z kluczowych obszarów, który determinować będzie jakość działania organizacji typu #datadriven jest zarządzanie ryzykiem, który w przypadku intensywnego (i z minimalnym udziałem człowieka) przetwarzania danych, ma szczególne znaczenie. Dlatego dzisiaj cały felieton poświęcę temu zagadnieniu, pisze dr Michał Nowakowski, prezes PONIP.
Odpowiedź będzie zapewne inna w przypadku tych, którym bliższa jest myśl libertariańska, która stoi u podstaw m.in. #bitcoin, a inna, gdy porozmawiamy z tymi, którzy dostrzegają potrzebę uporządkowania kilku spraw. Są tacy, którzy na myśl o przepisach Unii Europejskiej, które mają uregulować rynek kryptoaktywów (MiCA) zaczną wołać, że to kolejny atak na wolność jednostki i wchodzenie przez państwo z butami do domów i portfeli. Ale będą i tacy, którzy odetchną, kiedy MiCA w końcu zostanie przegłosowana i przyjęta, co ma nastąpić w kwietniu 2023 roku. Jest jeszcze jeden „ruch”, któremu jest to zupełnie obojętne, bo przepisy i tak – ich zdaniem – niewiele zmienią. Kto ma rację? – komentarz dr. Michała Nowakowskiego, prezesa PONIP.
Jeżeli ktoś czyta mnie w miarę regularnie, to wie, że innowacyjność w kontekście sektora finansowego jest mi bardzo bliska. Budowanie nowych produktów, usług czy instytucji wykorzystujących nie tylko nowe technologie, ale po prostu podchodzących „wyjątkowo” do klienta, potrafi być naprawdę ekscytujące, a przecież i na naszym rodzimym rynku jest kilka perełek, które wybijają się ponad średnią, pisze dr Michał Nowakowski, prezes PONIP.
W ostatnim artykule zmierzyłem się z pierwszym z zagadnień związanych z tworzeniem instytucji finansowej opartej o #ai i #dane. Omówiłem co nas czeka w kontekście budowania rozwiązań organizacyjnych, które będą miały bezpośrednie przełożenie na zasady odpowiedzialności, komunikację czy raportowanie, pisze dr Michał Nowakowski, prezes PONIP.
Dzisiaj fintech to dane, czasem ai. Każda instytucja, która poważnie myśli o najbliższej dekadzie, zaczyna dostrzegać potencjał płynący z mądrego i efektywnego wykorzystania danych, co oznacza nie tylko stosowanie zaawansowanej analityki, ale stopniowe i ewolucyjne przechodzenie na bardziej skalowalne rozwiązania, jak chmura obliczeniowa, pisze dr Michał Nowakowski, prezes PONIP.
Nie chcę zaczynać artykułu jak większość serwisów informacyjnych w ostatnich dniach, ale nie sposób nie odnieść się w tym miejscu do zbliżającego się upadku FTX, czyli jak dotychczas trzeciej największej giełdy kryptowalut na świecie. Wiele nagłówków „krzyczy” o końcu walut wirtualnych, wskazując jak ważna jest w tym wszystkim regulacja i konieczność sprawowania efektywnego nadzoru. Bardzo słusznie zresztą, bo tam gdzie środki finansowe i konsument, tam spore ryzyko, którym trzeba odpowiednio zarządzać, dr Michał Nowakowski, prezes PONIP.
Ryzyko. RODO. Niebezpieczeństwo. Zgoda. To pojęcia, które często kojarzą się z (nie)możliwością przetwarzania i powierzania danych osobowych. Danych, które mogą być źródłem wielu korzyści zarówno z perspektywy podmiotu danych, jak i użytkownika czy ich posiadacza. Wiele instytucji ma świadomość zagrożeń, które wiążą się z niewłaściwym wykorzystaniem danych, np. niezgodnym z celem i stosowną podstawą prawną. Budowanie podstaw do przetwarzania danych osobowych w wielu organizacjach ‒ przynajmniej tych świadomych ‒ wiąże się z przechodzeniem żmudnych i drobiazgowych procesów oraz stałej kontroli ze strony inspektorów ochrony danych, którzy czuwają nad spełnieniem szeregu wymogów wynikających nie tylko z klasycznych przepisów o ochronie danych, ale także tych sektorowych, które chronią przykładowo tajemnicę bankową czy zawodową. I bardzo słusznie, bo ochrona danych i prywatności to obszary wymagające szczególnej uwagi, podkreśla dr Michał Nowakowski, prezes PONIP.
Brak wiedzy to największe zagrożenie, także w przypadku zastosowania rozwiązań opartych o #sztucznainteligencja. Uwaga taka rozciąga się nie tylko na osoby bezpośrednio związane z tworzeniem takich rozwiązań, ale także tych, którzy powinni te procesy nadzorować lub co najmniej w nich współuczestniczyć. Systemy oparte przykładowo o uczenie maszynowe czy głębokie mogą generować zróżnicowane ryzyka, które mogą nie być do wyłapania na technicznym etapie, zarówno zbierania danych, jak ich procesowania. Ryzyka te mogą mieć zarówno charakter etyczny czy prawny, jak również operacyjny, a nawet techniczny, podkreśla dr Michał Nowakowski, prezes PONIP.
Może wydawać się to nudne, ale znaczenia obsługi danych na potrzeby systemów sztucznej inteligencji nie można przecenić. Faktem jest, że bez właściwego zarządzania danymi możemy narazić się na szereg nieprzyjemnych konsekwencji. Swojego czasu jedna z dużych firm technologicznych miała okazję przekonać się o tym, że brak nadzoru nad etykietowaniem danych, jak i niewłaściwe ułożenie procesów, może wpłynąć na reputację oraz skutkować „przepaleniem” całkiem sporych pieniędzy ‒ podkreśla dr Michał Nowakowski, prezes Zarządu PONIP.
Z dr. Michałem Nowakowskim nowym prezesem zarządu Polskiej Organizacji Niebankowych Instytucji Płatności (PONIP) rozmawiamy o rozwoju usług płatniczych w Polsce oraz o zadaniach jakie stoją przed nowym prezesem tej organizacji.
Dane już dzisiaj stanowią ważny element działalności biznesowej, nawet jeżeli nie wykorzystujemy takich metod i podejść jak uczenie maszynowe czy głębokie. Decyzje, które podejmujemy na co dzień opierają się na danych, które w taki lub inny sposób opisują rzeczywistość lub postrzeganie rzeczywistości przez konkretny podmiot, który dane wygenerował. To, jakie dane, i w jakiej ilości są dostępne (warto zwrócić uwagę na ostatni dokument EDPS w sprawie „błędów” w rozumieniu uczenia maszynowego) dla przetwarzającego ‒ będzie przekładało się na rezultaty procesu ich analizy czy wykorzystania do konkretnych czynności, np. podjęcia decyzji. O sektorze finansowym często mówi się w kontekście danetyzacji, czyli monetyzacji danych, w których posiadaniu instytucje finansowe się znajdują. Coraz częściej także w kontekście rozwijającej się koncepcji platformizacji oraz finansów „wbudowanych” (embedded finance), pisze Michał Nowakowski, prezes Zarządu PONIP.
Rada Nadzorcza Polskiej Organizacji Niebankowych Instytucji Płatniczych (PONIP) powołała na stanowisko prezesa Zarządu dr. Michała Nowakowskiego, który zastąpi z dniem 16 września 2022 r. dotychczasowego prezesa – Andrzeja Ponińskiego, stojącego na czele organizacji przez prawie 10 lat, poinformowała Organizacja.
Szeroko rozumiana sztuczna inteligencja, a więc w praktyce głównie uczenie maszynowe i głębokie, ale także mniej zaawansowane metody statystyczne coraz częściej dotykają sfery naszej prywatności i wpływają na to, jak funkcjonujemy w Internecie i społeczeństwie. Czasem mamy tego świadomość, czasem nie, ale jest to niewątpliwie fakt, a sprawy takie jak Cambridge Analytica są tego dobitnym przykładem (zresztą nie jedynym), pisze Michał Nowakowski.
Banki funkcjonują z nami od lat i to niezależnie od tego, czy myślimy o bankach państwowych, czy prywatnych. Od zawsze miały one pewną – społeczną – rolę i odpowiedzialność za nasze pieniądze. Banki są gwarantem stabilności gospodarczej i jednym z najważniejszych, jeżeli nie najważniejszym, elementem składowym systemów finansowych i gospodarczych. Banki objęte są specjalnymi gwarancjami państwa, m.in. w zakresie ochrony depozytów czy planów tzw. naprawy i resolution. Od lat karty wydawane przez banki, choć już nie tylko, stanowią praktycznie jedyny instrument do dokonywania płatności za usługi dla sporej części społeczeństwa. Banki przyjmują depozyty, udzielają kredytów i dostarczają możliwość inwestowania w instrumenty finansowe. Praktycznie każdy ma przynajmniej jeden rachunek i jedną kartę płatniczą. I w zasadzie niewiele więcej, pisze Michał Nowakowski.
Banki i inne instytucje finansowe śpią na danych. Taka obiegowa opinia krąży od lat nie tylko w sektorze finansowym, ale także poza nim, rozgrzewając wyobraźnie tych, którzy mogą z nich zrobić użytek tworząc lepsze (także kosztowo) produkty i usługi, które lepiej będą odpowiadać potrzebom klientów. Towarzyszy temu rozwój, choć jeszcze niezbyt dynamiczny, prawa i regulacji, które z jednej strony mają pozwolić na bardziej elastyczne przetwarzanie danych, a z drugiej zabezpieczyć ich „właścicieli” przed niewłaściwym wykorzystaniem, w tym manipulacją. Uczenie maszynowe i głębokie, a także mniej wyrafinowane metody z pogranicza tzw. sztucznej inteligencji i statystyki dodają tylko pikanterii, powodując, że coraz częściej instytucje finansowe szukają rozwiązań, które pozwolą odejść od wyłącznie gromadzenia danych ‒ na rzecz ich efektywnego zaprzęgnięcia do realizacji biznesowych celów, pisze Michał Nowakowski.
Nasz świat zmienia się bardzo dynamicznie i co do tego nie mamy chyba wątpliwości. Czasem są to zmiany na dobre, a czasem ich nieoczekiwane pojawienie się w rzeczywistości może być dla nas niekoniecznie pozytywnym zaskoczeniem. Nawet jednak z tych mniej pozytywnych zmian jesteśmy czasem wynieść coś dobrego, czego przykładem jest znaczne przyśpieszenie cyfryzacji bankowości w okresie trwania pandemii Covid-19, pisze Michał Nowakowski.
Mała instytucja płatnicza to nasz krajowy „specyfik”, który może stanowić zarówno etap przejściowy do bardziej dojrzałego fintechu (np. Krajowej Instytucji Płatniczej), jak również całkiem dobre rozwiązanie do świadczenia usług w obszarze płatności. MIP ma swoje wady, bowiem jej działalność jest ograniczona terytorialnie do Polski, jak również pozbawiana jest możliwości świadczenia niektórych usług, a także wartość realizowanych transakcji nie może przekroczyć określonych kwot. Zasadniczo jednak sam proces uzyskiwania rejestracji, której dokonuje Komisja Nadzoru Finansowego, jest dość przyjemny, nawet jeżeli planujemy bardziej złożony model biznesowy. Zasady te, przynajmniej częściowo, mają ulec jednak zmianie zgodnie z ostatnią propozycją zmian do ustawy o usługach płatniczych, o której pisałem już. I choć nie są to zmiany drastyczne, to jednak warto rozważyć ewentualną rejestrację jeszcze przed uchwaleniem i wejściem w życie modyfikacji w procesie rejestracji. Nawet, jeżeli ostateczny kształt (a nawet same założenia) nie są przesądzone. A jakie to zmiany? ‒ komentuje Michał Nowakowski.
Przygotowuję właśnie szkolenie dotyczące projektowanego rozporządzenia w sprawie operacyjnej odporności cyfrowej sektora finansowego, czyli DORA, które jest aktem o istotnym znaczeniu dla całego sektora finansowego, ale także dostawców usług ICT (niedawno zawarto wstępne porozumienie w tym zakresie). Będzie ono miało zastosowanie do bardzo szerokiego kręgu podmiotów aktywnych w sektorze finansowym i w pewnych sytuacjach będzie dużym zaskoczeniem ze względu na wymogi, które trzeba będzie spełnić. Akt będzie bowiem wymagał sporego zaangażowania po stronie podmiotów ICT oraz sektora finansowego, a także głębszego zrozumienia potrzeb, oczekiwań i możliwości po każdej ze stron. Nie będzie to łatwe, tym bardziej, że często to zupełnie różne „światy” ‒ podkreśla Michał Nowakowski.
Na stronie RCL pojawił się kolejny projekt ustawy zmieniającej m.in. ustawę o usługach płatniczych. Projekt zawiera wiele, choć pozornie mało znaczących zmian, które jeżeli zostaną przyjęte mogą mieć istotne znaczenie dla dostawców usług płatniczych. W projekcie znajdziemy m.in. zmiany do art. 40 ust. 1 i 2, który dotyczy rozumienia pojęcia autoryzacji transakcji, czy też nowych obowiązków i ograniczeń po stronie małych instytucji płatniczych. Doprecyzowane zostać mają też niektóre obowiązki raportowe względem NBP. Przyjrzyjmy się najważniejszym propozycjom, które znajdziemy w dokumencie, pisze Michał Nowakowski.
Wdrażanie rozwiązań opartych o rozwiązania techniczne, do których zaliczyć możemy m.in. uczenie maszynowe i głębokie, technologię rozproszonego rejestru i łańcucha bloków, czy też wykorzystanie chmury obliczeniowej, może być sporym wyzwaniem dla instytucji podlegającej specyficznym wymogom prawnym i regulacyjnym związanym z działalnością w określonym obszarze czy sektorze, podkreśla Michał Nowakowski.
Każda działalność dotykająca człowieka i jego otoczenie może generować określone ryzyka. Ryzyka te mogą mieć bardziej lub mniej widoczny charakter, a także wpływać mniej lub bardziej na osobę dotkniętą tymi ryzykami, rozumianymi jako prawdopodobieństwo zmaterializowania się określonych zdarzeń, które mogą mieć negatywne konsekwencje dla szerokiego kręgu „aktorów”, nie tylko samego podmiotu, który naraża się na to ryzyko. Ryzyka mogą mieć charakter zarówno wewnętrzny, jak i zewnętrzny, jak również poddawać się lub nie zarządzaniu, a więc swoistemu przeciwdziałaniu takiej negatywnej materializacji, pisze Michał Nowakowski.