Systematyczne pogarszanie sytuacji prawnej banku jako wierzyciela

Ustawodawca konsekwentnie wprowadza rozwiązania służące daleko idącemu uprzywilejowaniu dłużników względem banków, a nie jedynie do wyrównania faktycznej nierówności pomiędzy tymi podmiotami.

Nowe rozwiązania prawne mają bardzo szeroki zakres przedmiotowy i oddziałują na sytuację prawną banków na różnych etapach ich relacji z dłużnikami – poczynając od możliwości skutecznego wytoczenia sprawy z uwagi na radykalnie zmienione przepisy dotyczące doręczenia pism procesowych, kończąc na dalszej liberalizacji zasad ogłaszania upadłości konsumenckiej i osób fizycznych-przedsiębiorców.

Rezygnacja z tzw. fikcji doręczenia

Jeżeli chodzi o możliwość dochodzenia praw wierzycieli przed sądem, należy w pierwszej kolejności wskazać na rezygnację z tzw. fikcji doręczenia, która dotychczas umożliwiała uznanie pisma za doręczone w przypadku jego dwukrotnego awizowania. Według uchwalonej nowelizacji procedury cywilnej, w takim przypadku nie będzie już obowiązywać fikcja doręczenia pisma dokonanego przez listonosza, a powód będzie musiał zlecić próbę doręczenia pisma komornikowi sądowemu. Takie doręczenie będzie kosztować 60 zł, zaś opłata za działania komornika służące ustaleniu miejsca zamieszkania dłużnika została ustalona w wysokości 40 zł. Powyższe rozwiązanie należy ocenić jako absolutnie nieuzasadnione ograniczenie prawa do sądu wierzycieli zmierzające jednocześnie do sparaliżowania procesów sądowych w Polsce. Ustawodawca dał dłużnikom łatwe narzędzie do uwolnienia się od ciążących na nich zobowiązań w postaci możliwości uniknięcia sprawy sądowej poprzez nieodbieranie korespondencji.

Istotnym utrudnieniem w dochodzeniu przez banki roszczeń jest uchylenie art. 485 § 3 k.p.c., który umożliwiał wydanie przez sąd nakazu zapłaty na podstawie wyciągu z ksiąg bankowych. Powyższy instrument służył dochodzeniu przez banki należności niespornych, także jego uchylenie również negatywne odbije się na sprawności procesu cywilnego.

Nowelizacja kodeksu postępowania cywilnego dyskryminuje ponadto wierzycieli wybierających elektroniczne postępowanie upominawczego służące do dochodzenia należności co do zasady niespornych i oczywistych. Nowe przepisy oznaczają konieczność ponownego wytoczenia sprawy w przypadku wniesienia przez pozwanego sprzeciwu od nakazu, co stanowi istotne utrudnienie w odzyskiwaniu zwłaszcza niewielkich kwot.

Ustawodawca w 2018 r. zdecydował się na skrócenie podstawowego terminu przedawnienia roszczeń majątkowych z 10 do 6 lat oraz wprowadzenie przepisu, zgodnie z którym po upływie terminu przedawnienia nie można domagać się zaspokojenia roszczenia przysługującego przeciwko konsumentowi. Nowelizacja zmusza zatem wierzycieli do bezzwłocznego podjęcia działań, które jednoznacznie przerwą bieg przedawnienia ich roszczeń w celu uniknięcia ryzyka upływu jego terminu i rezygnację z możliwości porozumienia się z klientami co do rozwiązania sporu bez wszczynania postępowania sądowego.

Obowiązują również akty prawne ograniczające możliwości kredytowania jednej grupy klientów – rolników; są to: ustawa o kształtowaniu ustroju rolnego – choć znowelizowana w tym roku, to nadal obowiązują daleko idące ograniczenia w obrocie gruntami rolnymi, a także rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 2017 r. w sprawie określenia przedmiotów należących do rolnika prowadzącego gospodarstwo, które nie podlegają egzekucji. Przepisy Rozporządzenia zaliczają do przedmiotów niepodlegających egzekucji m.in. budynki gospodarcze i grunty rolne, co oznacza niemożliwość zaakceptowania dla kredytodawców wniosków kredytowych, w odniesieniu do których rolnik nie przedstawił wystarczającego zabezpieczenia kredytu. Co istotne przepisy rozporządzenia stosuje się również do postępowań egzekucyjnych wszczętych i niezakończonych przed dniem jego wejścia w życie.

Zmiana przepisów dotyczących niedozwolonych postanowień umownych

W Parlamencie przyjęto ustawę o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia obciążeń regulacyjnych. Na jej podstawie zmienią się przepisy dotyczące niedozwolonych postanowień umownych – będą one miały zastosowanie nie tylko do konsumentów, ale również do osoby fizycznej zawierającej umowę bezpośrednio związaną z jej działalnością gospodarczą, gdy z treści tej umowy wynika, że nie posiada ona dla niej charakteru zawodowego wynikającego w szczególności z CEIDG. Nowelizacja przepisów zmierza do nieuzasadnionego osłabienia pozycji przedsiębiorcy będącego kontrahentem umowy zawieranej z osobą fizyczną prowadzącą działalność gospodarczą poprzez przyznanie jej benefitów zastrzeżonych dotychczas wyłącznie do konsumentów. Zastrzeżenia budzi kryterium określające sytuacje, kiedy jednoosobowy przedsiębiorca w sporze dotyczącym klauzul abuzywnych będzie mógł skorzystać z nowej regulacji.

Nowelizacja Prawa upadłościowego

Sejm uchwalił ustawę nowelizującą Prawo upadłościowe, która wprowadziła zrównanie zasad ogłaszania upadłości konsumentów i osób fizycznych prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą. Co więcej, ogłaszanie upadłości osób fizycznych stanie się o wiele łatwiejsze z uwagi na rezygnację z badania przez sąd na tym etapie postępowania zachowania dłużnika i jego przyczynienia się do stanu niewypłacalności. Skutkiem nowelizacji będzie nie tylko zwiększenie liczby ogłaszanych upadłości, ale również osłabienie moralności płatniczej dłużników poprzez m.in. wprowadzenie zachęty do zaciągania nowych zobowiązań w sposób nieodpowiedzialny.

Czytaj także: Upadłość konsumencka – najważniejsze zmiany od 2020 roku >>>

Ustawa antylichwiarska

Jeżeli chodzi o projektowane akty prawne, to trzeba wskazać na ustawę antylichwiarską, która jeszcze bardziej ograniczy wysokość pozaosetkowych kosztów, które mogą pobierać kredytodawcy. Trzeba wyrazić obawę, że ze względu na obowiązujące już obciążenia banków istnieje bardzo wysokie ryzyko wycofywania się większości banków z udzielania kredytów konsumenckich, zwłaszcza wobec rozwiązań dotyczących znaczącego ograniczenia możliwości zarobkowania w zakresie udzielania kredytu konsumenckiego.

Czytaj także: Ustawa antylichwiarska ograniczy działalność banków?

Całość wprowadzonych i projektowanych zmian legislacyjnych konsekwentnie prowadzi do osłabienia pozycji wierzyciela na niespotykaną dotychczas skalę, również w porównaniu z regulacjami obowiązującymi w innych państwach członkowskich Unii Europejskiej, stawiając wierzycieli w gorszej pozycji konkurencyjnej względem wierzycieli w innych państwach członkowskich, co narusza traktatowe reguły konkurencji. Bez wątpienia powyższy trend regulacyjny wzmacniający postawy nieodpowiedzialności za długi osłabia ogólną dyscyplinę płatniczą, co jest jednoznacznie szkodliwe dla całej gospodarki, państwa i wszystkich jego obywateli.