Strefa VIP: Krótka historia bankowości i pieniądza (cz. 2)

Marcin Mazur, adwokat

W VII wieku p.n.e. zaczęto bić pierwsze znane nam monety – ze złota, srebra lub z elektrum (elektronu).

Te ostatnie były szczególnie cenione i poszukiwane, zaś samo elektrum występowało na terenie Lidii i na północy, w Triadzie, w pobliżu Abydos. Władcy Lidii dysponowali bogatymi złożami elektronu, oraz mieli nadwornych złotników (jubilerów), którzy posiadali wiedzę na temat metalurgii. Lidyjscy złotnicy byli znani w świecie antycznym z produkcji wspaniałych ozdób i biżuterii, mieli warsztaty i narzędzia, zaś ich królowie posiadali elektrum oraz autorytet i władzę – czynniki niezbędne do wprowadzenia nowych monet w obieg. Z woli władców lidyjscy złotnicy stali się zatem pierwszymi mincerzami, bijąc monety z elektrum.

O elektrum pisał w drugiej połowie pierwszego wieku naszej ery Gaius Plinius Secundus zwany Pliniuszem Starszym (23 r. n.e. – 79 r. n.e.) w swym dziele zatytułowanym Naturalis historia (Historia naturalna – rodzaj encyklopedii w 37 księgach, będącej kopalnią wiedzy i wyobrażeń z czasów antycznych). W starożytności elektrum przypisywano cudowne, wręcz magiczne właściwości – wykonana z niego biżuteria miała leczyć i odstraszać złe moce, była też oznaką wysokiego statusu materialnego. Nic dziwnego zatem, że pierwsze monety bito właśnie z elektrum.

Dziś wiemy, że elektrum to minerał z grupy pierwiastków rodzimych będący rudą złota – naturalnym stopem złota i srebra (ponad 20 proc.) z niewielką ilością miedzi oraz żelaza. Jego nazwa pochodzi od bladożółtej barwy przypominającej bursztyn (bursztyn to po łacinie electrum). Elektrum jest znacznie jaśniejszy od czystego złota, a im więcej zwiera srebra, tym bardziej jest srebrzystobiały. Jest dosyć miękki (podobnie jak złoto), dzięki czemu łatwo go ciąć i kształtować. Jego twardość to 2,5 w dziesięciostopniowej skali Mohsa.

Zasoby elektrum były dość ograniczone, zatem monety z niego wykonane miały bardzo wysoką wartość, często nazbyt wielką do zwykłego handlu. Za bity w elektrum lidyjski szekel (z ok. 600 r. p.n.e.) można było kupić 11 owiec lub 10 kóz. Do handlu potrzebne były również monety o niższej sile nabywczej, wykonane z materiału tańszego ...