Strefa VIP: Człowiek w świecie pieniądza

Paweł Minkina

Jednak polskie gospodarstwa domowe i nawyki Polaków wciąż różnią się od tych spotykanych w krajach rozwiniętych. Pod wieloma względami cały czas uczymy się od krajów Europy Zachodniej. Wskaźniki, takie jak ubankowienie gospodarstw domowych, oszczędności czy stosunek zadłużenia Polaków w stosunku do PKB, pokazują dystans, jaki nas dzieli od tych gospodarek.

Kryzys finansowy, którego doświadczamy od 2008 r., zrodził wiele pytań, przede wszystkim z obszaru roli pieniądza i gospodarki, bezpiecznego zadłużania, edukacji finansowej, krótkowzroczności ekonomii, a także miejsca, przyszłości i perspektyw rozwoju Europy. Wszystkie te zagadnienia poruszają bardzo ważne i wciąż otwarte pytanie o miejsce człowieka w świecie pieniądza. To pytanie jest szczególnie ważne dla Polski, która tak naprawdę dopiero startuje do dobrobytu. „Człowiek w świecie pieniądza” – taki był temat październikowego spotkania Klubu Polska 2015+, które odbyło się w warszawskim Klubie Bankowca. W dyskusji udział wzięli prof. Elżbieta Mączyńska, prezes Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego, prof. Radosław Markowski z Instytutu Studiów Politycznych PAN oraz prof. Wiesław Gumuła z Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Do świata bezgotówkowego z gotówką w portfelu

Społeczeństwo polskie wciąż jeszcze jest mocno przywiązane do gotówki. Według profesora Wiesława Gumuły szybki marsz w kierunku społeczeństwa bezgotówkowego, a więc proces ubankowiania, jest bardziej programem krajów UE niż realnym procesem. Mimo korzystnych przemian ilość gotówki na polskim rynku od wielu lat rośnie. Uwarunkowania wpływające na przywiązanie Polaków do niej są bardzo różne i wiążą się m.in. z interesami poszczególnych grup, z obowiązującym prawem oraz z naszymi upodobaniami, nawykami, emocjami czy światem symboli. Można więc powiedzieć, uważa prof. Gumuła, że Polacy zmierzają do świata bezgotówkowego z gotówką w portfelu. W grudniu 2000 r. suma gotówki w obiegu sięgała 34 mld zł. W grudniu 2012 r. było to już 102 mld zł. Dynamika wzrostu dla dwunastoletniego okresu wyniosła 300 proc. W tym czasie kwota pieniądza bezgotówkowego (depozyty i inne zobowiązania bieżące) powiększyła się z 72 mld zł do 382 mld zł, co daje dynamikę wzrostu na poziomie 528 proc. Zatem udział pieniądza gotówkowego zmniejszył się z korzyścią dla pieniądza bezgotówkowego. W grudniu 2000 r. wynosił 32 proc., natomiast w grudniu 2012 r. – 21,1 proc. Ten efekt nie zaskakuje badaczy. Dużą niespodzianką jest utrzymujący się wzrost podaży pieniądza gotówkowego, mierzony w liczbach bezwzględnych. Gotówka w obiegu pieniężnym miała maleć, a rosła w pierwszej dekadzie XXI w. i nadal rośnie. Co więcej, w 2008 oraz w 2011 r. dynamika jej wzrostu była wyższa niż pieniądza bezgotówkowego, wskazuje profesor Gumuła.