Strategie zachodnich grup BS: Europejczyk spółdzielca

Prof. dr hab. Eugeniusz Gostomski

Szacuje się, że banki spółdzielcze mobilizują 18,8 proc. depozytów bankowych i udzielają 20 proc. wolumenu kredytów bezpośrednich. Pod względem potencjału stanowią istotną cześć systemu bankowego Austrii, Finlandii, Holandii, Niemiec, Polski, Węgier i Włoch. Według danych Europejskiego Zrzeszenia Banków Spółdzielczych (EACB) pod koniec 2008 r. sektor spółdzielczy dysponował 61,1 tys. placówek bankowych (40 proc. ogółu), w których pracowało 783 tys. osób.

Kooperatywa da się lubić

Z przyczyn historycznych domeną banków spółdzielczych w Europie są obszary wiejskie i małe miasta. Jednak w „starych” krajach unijnych są one partnerem finansowym także dla co trzeciej małej lub średniej firmy i milionów konsumentów niezwiązanych z rolnictwem. Największy udział w systemie, mierzony udziałem w ryku depozytów bankowych i kredytów bezpośrednich, banki spółdzielcze uzyskały w następujących państwach: Francja (42,5 proc., 46,5 proc.), Holandia (40 proc., 30 proc.), Austria (37,4 proc., 32,6 proc.), Włochy (34,5 proc., 30,8 proc.), Cypr (22 proc., 19,5 proc.), Niemcy (19,3 proc., 16,8 proc.).

W okresie ostatnich 30 lat banki spółdzielcze w wielu krajach rozwijały się szybciej niż sektor komercyjny, wdrożyły też wiele nowatorskich produktów i innowacyjnych rozwiązań w zakresie komunikowania się z klientami. Przykładowo można wymienić koncepcję bancassurance stworzoną we Francji i w Niemczech, pionierskie systemy fińskich i holenderskich spółdzielców w bankowości internetowej oraz odważne wejście Raiffeisen Zentralbank i Austriackiego Banku Ludowego na rynki krajów Europy Środkowej i Wschodniej już w pierwszych latach transformacji gospodarczej w tych krajach.

Od kilkudziesięciu lat w sektorze postępują procesy konsolidacyjne. U podstaw fuzji i łączeń spółdzielni kredytowych leży dążenie do redukcji kosztów, stymulowane spadkiem marży odsetkowej wynikającym głównie z nasilania się konkurencji na rynku usług bankowych. Najwięcej samodzielnych banków ubyło w Niemczech i we Francji, natomiast najbardziej stabilna jest ich liczba w Austrii i Finlandii. O ile w Niemczech w 1960 r. było 11 661 banków spółdzielczych, to w 2008 r. już tylko 1156. Jednocześnie w tym czasie liczba członków wzrosła z 3,8 mln do 16,4 mln. Zmniejszaniu się liczby placówek towarzyszy otwieranie samoobsługowych terminali sprzedaży produktów bankowych, standaryzacja oferowanych usług i automatyzacja czynności z zakresu back office. W wyniku fuzji i przejęć banki spółdzielcze stają się coraz większe, co jednak może prowadzić do rozluźnienia więzi z klientami.