Spółdzielczość: VI Kongres Spółdzielczości – kierunek zmian

Alicja Brand

W przemówieniach i w dyskusjach wielokrotnie nawiązywano do zasad i wartości spółdzielczych – trwałych ram etycznych ruchu spółdzielczego. Podkreślano, że model wspólnotowej zaradności, wypracowany przed 200 laty przez uczestników Hrubieszowskiego Towarzystwa Rolniczego dla Ratowania się Wspólnie w Nieszczęściach – pierwszej quasi-spółdzielczej formy przedsiębiorczego działania zrealizowanej na ziemiach polskich – jest ciągle dobrym punktem odniesienia dla krajowych spółdzielni, działających w dzisiejszych warunkach rynkowych. Chociaż w wyniku transformacji gospodarczo- ustrojowej potencjał spółdzielczości znacznie się osłabił, to jednak duch wspólnotowej zaradności nie stracił na znaczeniu. Deklarowane i wdrażane zmiany w polityce państwa budują nadzieję dla utrzymania się i rozwoju spółdzielczości; spółdzielczości wyposażonej w ugruntowane normy etyczne, ukierunkowanej na dobro uczestnika przedsiębiorczej wspólnoty, prospołecznej.

Otwartość na ruch spółdzielczy

Na pewno obecność przedstawicieli środowisk parlamentarnych i rządowych na VI Kongresie Spółdzielczości stanowiła wyraz nie tylko akceptacji dla ruchu spółdzielczego i jego samorządowych form działania, ale także świadczyła o zainteresowaniu problematyką spółdzielczą.

Organy statutowe Krajowej Rady Spółdzielczej dostrzegły otwartość środowisk rządowych na problemy i propozycje płynące od przedstawicieli ruchu spółdzielczego, a także doceniły projektowane plany współpracy. Wyrazem wdzięczności środowisk spółdzielczych było uhonorowanie Kazimierza Smolińskiego – sekretarza stanu w Ministerstwie Infrastruktury i Budownictwa – odznaką „Zasłużony Działacz Ruchu Spółdzielczego”1. W uchwale Zarządu Krajowej Rady Spółdzielczej podjętej w tym przedmiocie zwrócono uwagę na zasługi Kazimierza Smolińskiego na płaszczyźnie obrony krajowej spółdzielczości. W swoim przemówieniu, w imieniu Andrzeja Adamczyka, ministra infrastruktury i budownictwa, a także swoim, Kazimierz Smoliński przekazał gratulacje delegatom na VI Kongres Spółdzielczości. Potwierdzając otwartość środowisk rządowych na współpracę ze spółdzielczą branżą mieszkaniową, przywołał przygotowywane i wdrażane instrumenty rządowe, m.in.: rządowy program „Mieszkanie+”, reaktywowanie spółdzielczego prawa do lokalu, wprowadzenie indywidualnych kont mieszkaniowych, a także obligacji przychodowych dla inwestorów budowlanych (w tym też dla spółdzielni mieszkaniowych) oraz zapowiedział projektowane zmiany w prawie ułatwiające proces inwestycyjno-budowlany.

Wielokrotnie podkreślił, że – Tego rządu nie trzeba przekonywać, że spółdzielczość odgrywa bardzo istotną rolę nie tylko w sferze społecznej, ale i gospodarczej. Słowami: – Jesteście istotnym elementem polskiej gospodarki podkreślił znaczenie ruchu spółdzielczego dla środowisk rządowych. Zapowiadając rządowe plany wypracowania projektu nowej ustawy ogólnej dla spółdzielczości, wyraził otwartość na sugestie i konsultacje środowisk spółdzielczych.

Zwrócił także uwagę na znaczenie spółdzielczości uczniowskiej, w tym także Szkolnej Kasy Oszczędności, wskazując na konieczność kształtowania u młodzieży nawyku oszczędzania.

Dziękując za odznaczenie, przyznał, że jest ono dla niego zaszczytem i jednocześnie wyzwaniem, aby sprostać oczekiwaniom ruchu spółdzielczego.

Oprócz polityków, VI Kongres Spółdzielczości swoją obecnością zaszczycił także przedstawiciel międzynarodowych środowisk spółdzielczych – Dirk Lenhhoff – prezydent Cooperatives Europe oraz przedstawiciele nauki polskiej, organizacji pracodawców, związków spółdzielczych oraz kapitałowych form przedsiębiorczych utrzymujących współpracę gospodarczą ze spółdzielniami.

W licznych listach kierowanych do delegatów na VI Kongres Spółdzielczości, odczytywanych podczas obrad, przedstawiciele Sejmu RP, Senatu RP, ministerstw oraz zrzeszeń spółdzielczych wyrażali uznanie dla działalności krajowego samorządu spółdzielczego oraz wdzięczność za dotychczasową determinację w walce o prawa spółdzielców. W tych pisemnych formach wyrażano nadzieję, że spółdzielczość nadal będzie stała na straży sprawiedliwości społecznej, samopomocy i szacunku dla pracy oraz, że ten właśnie kongres wypracuje rozwiązania dające szanse na długofalowe korzyści i rozwój krajowej spółdzielczości.

Podsumowanie lat minionych, wskazania na przyszłość

W przemówieniach rozpoczynających obrady kongresu głos zabrali przedstawiciele organów statutowych Krajowej Rady Spółdzielczej. Rozpoczynając obrady VI Kongresu Spółdzielczości, dr Jerzy Jankowski – przewodniczący Zgromadzenia Ogólnego Krajowej Rady Spółdzielczej, prezes zarządu Związku Rewizyjnego Spółdzielni Mieszkaniowych RP – nie uchylał się od krytycznej oceny prac parlamentarzystów poprzedniej kadencji podejmowanych w ramach Nadzwyczajnej Komisji do Rozpatrzenia Projektów Ustaw z Zakresu Prawa Spółdzielczego. Zwrócił uwagę na fakt, że proponowane wówczas zmiany ustawowe nie uwzględniały potrzeb środowisk spółdzielczych, były wymierzone w samorząd spółdzielczy i nie znajdowały uzasadnienia w świetle spółdzielczych zasad i wartości.

Wyraził nadzieję, że obecny rząd wypracuje takie projekty zmian, które wyjdą naprzeciw potrzebom ruchu spółdzielczego. Nawiązując do jubileuszu 200-lecia Towarzystwa Hrubieszowskiego, nad którym patronat honorowy objął Prezydent RP Andrzej Duda, dr Jerzy Jankowski przyznał, że osoby sprawujące dzisiaj władzę państwową wykazują większe zrozumienie dla ruchu spółdzielczego, spółdzielczych tradycji, zasad i wartości. W tym miejscu podziękował za uwzględnienie spółdzielczości w rządowym programie „Mieszkanie+”. Zachęcił delegatów do zapoznania się z treścią i do poparcia petycji skierowanej do najwyższych władz państwowych, w której wskazano na potrzebę uwzględnienia spółdzielczości w Narodowym Planie na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju. Wyraził sprzeciw dla marginalizowania spółdzielczości i identyfikowania jej z poprzednim ustrojem. Pośród mocnych stron krajowego ruchu spółdzielczego wymienił: tradycję, zasady i wartości, spółdzielczy dorobek, potencjał osobowy i zatrudnieniowy.

Podkreślając dotychczasowe inicjatywy organów Krajowej Rady Spółdzielczej w obszarze wspierania i rozwoju ruchu spółdzielczego w skali kraju, dr Jerzy Jankowski wymienił m.in.: poparcie dla wyodrębnienia resortu budownictwa, skierowanie projektu dotyczącego zaangażowania kapitałów bankowości spółdzielczej do zrównoważenia potrzeb inwestycyjnych i gospodarczych, a także inicjatywę dotyczącą włączenia edukacji o spółdzielczości do programów szkół i uczelni. – Jeżeli dzisiaj chcemy myśleć o umocnieniu sektora spółdzielczego państwa, musimy przygotować odpowiednio wykształcone kadry – stwierdził. Tym samym zwrócił uwagę zebranych na istotną rolę edukacji spółdzielczej.

Podkreślił także dotychczasowe osiągnięcia krajowego ruchu spółdzielczego na niwie międzynarodowej, w tym przede wszystkim nawiązaną współpracę z organami samorządowymi węgierskiego ruchu spółdzielczego oraz skierowaną do Parlamentu Europejskiego inicjatywę o nadanie Międzynarodowym Zasadom Spółdzielczym charakteru norm Unii Europejskiej.

W referacie sprawozdawczo-programowym Alfred Domagalski – prezes zarządu Krajowej Rady Spółdzielczej – nakreślił najważniejsze uwarunkowania i potrzeby rozwoju spółdzielczości we współczesnych realiach gospodarki rynkowej oraz możliwe do podjęcia działania przez spółdzielców oraz osoby sprawujące władzę. Podkreślił, że w dobie licznych zmian, do których dochodzi w wymiarze społecznym i politycznym „zmiana” przestała być mglistą ideą i nabrała charakteru ruchu społecznego. W tym kontekście przywołał słowa Stanisława Szwalbego2: „… nie spółdzielczość zadecyduje o przyszłym ustroju państwa, lecz ustrój zadecyduje o spółdzielczości…”. Zwrócił uwagę na kwestię społecznego wymiaru spółdzielczości, który winien być uwzględniony przez rządzących w procesie wyznaczania miejsca spółdzielczości we współczesnej gospodarce. W tym kontekście nawiązał do rozważań Ericha Fromma3 dotyczących dylematu: „Mieć czy być?”.

Omawiając rolę poszczególnych branż spółdzielczych, A. Domagalski podkreślił, że „…spółdzielczość jest różnorodna, my różnimy się miedzy sobą, to wielkie bogactwo, ale tylko wtedy, kiedy potrafimy w tej różnorodności znaleźć to, co nas łączy. Tym wspólnym mianownikiem jest system wartości, w oparciu o który funkcjonują spółdzielnie.” Zwrócił uwagę na racjonalność ogólnospołeczną spółdzielczości, polegającą na organizowaniu życia społeczno- -kulturalnego, także na kształtowaniu umiejętności życia we wspólnocie. Odnosząc się do jubileuszu 200-lecia Towarzystwa Hrubieszowskiego, zwrócił uwagę na trwałość systemu wartości spółdzielczych. Postulował konieczność wsparcia branż spółdzielczych przez państwo, szczególnie ze względu na ich prospołeczny charakter. Przemawiając w imieniu naczelnego organu samorządu ...