Spółdzielczość kredytowa Niemiec Wschodnich: Jak z trabanta zrobić mercedesa?

Prof. UG dr hab. Eugeniusz Gostomski

WNRD, podobnie jak w innych krajach realnego socjalizmu, system bankowy został zdominowany przez państwowy bank centralny. Wprawdzie formalnie istniały kasy oszczędnościowe, banki spółdzielcze i specjalistyczne banki państwowe, lecz ich rola w zakresie operacji kredytowych i realizacji innych transakcji bankowych była bardzo ograniczona i faktycznie sprowadzała się do funkcji okienek kasowych centrali.

Kołchozy do zadań specjalnych

W 1950 r. banki spółdzielcze zostały przekształcone w chłopskie spółdzielnie handlowe, pod koniec istnienia NRD 272 spółdzielnie przyjmowały wkłady oszczędnościowe od ludności wiejskiej i przeprowadzały płatności, natomiast transakcje kredytowe realizował utworzony w 1950 r. niemiecki bank chłopski.

Drugi filar spółdzielczości kredytowej Niemiec Wschodnich stanowiły banki ludowe (Volksbanken), których działalność ukierunkowana była na obsługę bankową kupców i rzemieślników. Szybko utraciły one charakter spółdzielczy, zostały poddane kierownictwu organów państwowych, a w wyniku fuzji ich liczba zmniejszyła się z ponad 200 do 95. Oprócz tego istniały dwie spółdzielcze kasy kościelne i kasa oszczędnościowo-pożyczkowa kolejarzy (Reichbahner-Spar- und Darlehnskasse). W 1974 r. banki ludowe przemianowano w spółdzielcze kasy rzemieślnicze, w latach 80. placówki te zostały przeniesione do pomieszczeń oddziałów lokalnych kas oszczędności. Chodziło o zmniejszenie kosztów, a zwłaszcza redukcję zatrudnienia ze względu na dotkliwy brak siły roboczej.

Banki spółdzielcze we wschodniej części Niemiec w okresie realnego socjalizmu nie zostały więc całkowicie zlikwidowane, lecz przestały być samodzielne i samorządne. Po zjednoczeniu Niemiec konieczne stało się ich dostosowanie do warunków gospodarki rynkowej, wrócono do starej nazwy banku Raiffeisena, a instytucjom obsługującym drobnych przedsiębiorców przywrócono ...