Słowacja: dziesiąta rocznica euro. Co udało się osiągnąć?

Przemówienie Yvesa Merscha, członka zarządu EBC, na międzynarodowej konferencji z okazji 10-lecia wprowadzenia euro na Słowacji, pokryło się z dwudziestoma latami euro. W wystąpieniu podkreślono m.in., że Słowacja osiągnęła imponującą realną konwergencję poziomu życia w kierunku średniej UE. Kluczowymi składnikami tego sukcesu była zaś chęć kraju do zrozumienia możliwości oferowanych przez członkostwo w UE i przyjęcie euro. Mając na koncie ponad dwukrotny wzrost od początku lat 90., rzeczywisty PKB na mieszkańca na Słowacji wynosi niewiele ponad 80 proc. średniej UE. Słowacji udało się osiągnąć poziom PKB na mieszkańca wyższy niż w przypadku większości innych krajów w Europie Środkowej i Wschodniej, a także zbliżyć się do poziomu w Słowenii i Czechach.

Reformy zamiast ciągłej dewaluacji lub wniosków o pomoc finansową

Po stronie ekonomicznej, fundamentalne reformy instytucjonalne pozwoliły Słowakom na przejście do dynamicznej gospodarki rynkowej oraz przyjęcie wysoce udanego modelu wzrostu opartego na eksporcie, który stanowił podstawę rzeczywistej konwergencji. Reformy zamiast ciągłej dewaluacji lub wniosków o pomoc finansową okazały się receptą na sukces. Miały też kluczowe znaczenie dla umożliwienia Słowacji działania w gospodarce rynkowej oraz w celu sprostania konkurencji i siłom rynkowym. Słowacka gospodarka została przecież szybko i głęboko zintegrowana z jednolitym rynkiem, z udziałem eksportu wynoszącym prawie 100 proc. PKB, znacznie wyższym niż w innych gospodarkach Europy Środkowo-Wschodniej, a prawie 20 proc. miejsc pracy zależnych od eksportu UE do reszty świata. Wynikająca z tego znaczna konwergencja gospodarcza ostatecznie utorowała drogę do wprowadzenia euro.

Stabilizacja kursu wymiany i eliminacja kosztów przewalutowania

Jedną z bezpośrednich korzyści była stabilizacja kursu wymiany na Słowacji z kluczowymi partnerami handlowymi oraz eliminacja kosztów przewalutowania. Badania pokazują, że przyjęcie euro przyczyniło się w ten sposób do zwiększenia eksportu Słowacji do strefy euro o 12 proc. Kolejną zaletą wprowadzenia euro było wzmocnienie słowackich instytucji makroekonomicznych. Przyjęcie euro dało dodatkowy impuls konwergencji instytucjonalnej i pozwoliło Słowacji zakotwiczyć swoje instytucje makroekonomiczne w silniejszych ramach europejskich.

Czytaj także: Czy wprowadzenie euro opłaciło się Krajom Bałtyckim i Słowacji?

Warto wskazać, że w porównaniu z Republiką Czeską, która ma bardzo podobne struktury gospodarcze, Słowacja od 2009 r. odnotowuje szybszy wzrost gospodarczy. Mimo że Republika Czeska mogła prowadzić niezależną politykę pieniężną w czasie kryzysu, Słowacja zdołała utrzymać przewagę 0,9 punktu procentowego w tym kraju pod względem średniorocznego wzrostu PKB w latach 2009-2016. W rezultacie różnica między słowackim a czeskim PKB na jednego mieszkańca zmniejszyła się z 21 proc. w 2008 r. Do 13,8 proc. w 2017 r.

Następny etap konwergencji będzie trudniejszy

Te miłe słowa nie powinny być jednak powodem do samozadowolenia, ponieważ następny etap konwergencji będzie trudniejszy. Członkostwo w UE i wspólna waluta nie gwarantują silnego wzrostu gospodarczego. Bezwzględne wysiłki w dążeniu do jakości instytucjonalnej i dobrego zarządzania są kluczowe, by podnieść długoterminowy potencjał wzrostu kraju.

Znaczna część wzrostu kraju zależy od zdolności do przyciągania zagranicznych inwestycji, umiejętności i technologii w celu zwiększenia wydajności. Kraj zaczął odczuwać już spowolnienie inwestycji zagranicznych, rozpowszechniania technologii i produktywności pracy. Aby Słowacja mogła uniknąć pułapki średniego dochodu, przydatne mogłoby być opracowanie nowych strategii ukierunkowanych na krajowe innowacje. Przede wszystkim doprowadziłoby to do bardziej produktywnych firm, większego kapitału prywatnego i bardziej wykwalifikowanej siły roboczej do pobudzenia długoterminowego wzrostu.

Temu pomoże stworzenie odpowiednich warunków instytucjonalnych. Jakość instytucjonalna jest ważnym czynnikiem w osiąganiu wyższych dochodów w długim okresie. Czynniki takie jak nieefektywna administracja publiczna, uchylanie się od opodatkowania i korupcja utrudniają bowiem konkurencję i integrację gospodarczą. Słowacja znajduje się zaś poniżej średniej strefy euro w niektórych z tych obszarów, mierzonej za pomocą najczęściej stosowanych wskaźników zarządzania instytucjonalnego. Dalsza poprawa otoczenia biznesowego i systemu sądowniczego pomogłaby zaś w kontynuowaniu ekonomicznego sukcesu w ciągu następnych dziesięciu lat.

Kluczowe dla osiągnięcia trwałych korzyści z unii walutowej są konieczne z kolei ciągłe wysiłki na rzecz osiągnięcia jakości instytucjonalnej i dobrych rządów we wszystkich krajach strefy euro, co obejmuje ścisłe przestrzeganie doktryny niezależności banku centralnego.