Skrócenie czasu pracy – czy jesteśmy na to gotowi?

Zwolennicy krótszego tygodnia pracy bez utraty wynagrodzenia uważają, że jest to sposób na radzenie sobie z objawami przepracowania, zapewnienie ludziom większej ilości czasu na regenerację, uczestnictwo w procesie demokratycznym i wypełnianie obowiązków opiekuńczych. Przytaczane są również argumenty, że nie ma prawa naturalnego określającego ilość czasu, jaki spędzamy w pracy. Wolne weekendy i ośmiogodzinny tydzień pracy również zostały niegdyś ustanowione, a wręcz wywalczone.

Obecnie w krajach Unii Europejskiej obowiązuje Dyrektywa 2003/88/WE dotycząca niektórych aspektów organizacji czasu pracy. Ustanowiono w niej minimalne wymogi dotyczące bezpieczeństwa i zdrowia w zakresie organizacji czasu pracy pracowników. Obejmują one: minimalne okresy dobowego i tygodniowego odpoczynku, corocznego urlopu, przerw, maksymalny tygodniowy wymiar czasu pracy oraz aspekty pracy w porze nocnej i w systemie zmianowym. Może jednak powinniśmy zrewidować przedstawione w nim zasady i przystosować je po ponad 20 latach do obecnych warunków?

W artykule opublikowanym w „Biuletynie Ekonomicznym EBC” w wydaniu 3/2025 ekonomiści Clémence Berson i Marco Weissler podali, że w większości krajów strefy euro średnia liczba przepracowanych godzin na pracownika spada od 2020 r. i pozostaje poniżej poziomu sprzed pandemii. Z danych wynika, że w IV kw. 2024 r. ta liczba na pracownika była nadal o 1,8% niższa niż dziesięć lat wcześniej, mimo że odsetek pracowników zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy pozostał zasadniczo w tym okresie stabilny.

Spadkowi temu towarzyszył wzrost zatrudnienia. W ciągu ostatniej dekady zatrudnienie w całej strefie euro wzrosło o 13,1%, czyli o około 19,9 mln osób. W związku z tym łączna liczba przepracowanych godzin wzrosła pomimo spadku ich liczby na pracownika. Na świecie już ponad 20 krajów testuje zmiany w czasie pracy, w tym przejście na 4 i 4,5-dniowy tydzień pracy. Nie zawsze wiąże się to ze skróceniem czasu pracy, np. zatrudnieni w Belgii mogą pracować pięć dni w tygodniu po 8 godzin dziennie lub cztery dni po 10 godzin.

Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej testuje skrócony czas pracy

Ministerstwo ogłosiło 28 kwietnia 2025 r. rozpoczęcie przygotowań do uruchomienia pilotażu skrócenia czasu pracy, a w ostatnich dniach czerwca przedstawiono regulamin naboru do niego. Wnioski można było składać od 14 sierpnia do 15 września 2025 r., a lista projektów rekomendowanych do realizacji zostanie opublikowana nie później niż 15 października 2025 r. Jest to pierwszy pilotaż skróconego czasu pracy w tej części Europy. Wniosek mogli złożyć pracodawcy, zarówno podmioty prywatne, jak i publiczne. Maksymalna wartość wsparcia na jeden projekt pilotażowy to 1 mln zł. Koszt projektu w przeliczeniu na jednego pracownika objętego pilotażem nie może przekroczyć 20 tys. zł. Zakłada się m.in. utrzymanie wynagrodzeń pracowników biorących udział w projekcie pilotażowym na poziomie nie niższym niż obowiązujący w dniu rozpoczęcia realizacji projektu. W uzasadnieniu projektu podano, że np. mimo braku regulacji niektórzy pracodawcy z własnej inicjatywy skracają czas pracy w swoich zakładach. Dzieje się tak zarówno w sektorze prywatnym, jak i publicznym. Dzięki temu pracownicy mogą cieszyć się większą równowagą między życiem zawodowym a prywatnym, większymi możliwościami samorozwoju, dłuższą aktywnością zawodową oraz mniejszym ryzykiem wypalenia zawodowego. Pracodawcy mogą z kolei obserwować wzrost efektywności i  kreatywności pracowników, minimalizację marnotrawstw, spadek liczby błędów i  wypadków, a także większą konkurencyjność na rynku pracy. Jak się dowiedzieliśmy, pilotaż spotkał się z dużym zainteresowaniem ze strony pracodawców. Zapytania w sprawie udziału w pilotażu zgłaszają przedstawiciele wielu branż i sektorów gospodarki. Na potrzeby naboru Ministerstwo uruchomiło dedykowaną skrzynkę e-mailową (scp@mrpips.gov.pl), na którą wpływało wiele ...