Ryzyko finansowe: Jak oceniać zagrożenia w banku spółdzielczym?

Wiesław Żółtkowski

Bardzo pomocne w tym jest bieżące śledzenie podstawowych wskaźników finansowych charakteryzujących sytuację banku. W praktyce ich znaczenie czasem jest lekceważone, bo zarząd bardziej wierzy własnej intuicji budowanej na doświadczeniu niż bezdusznym liczbom. Namawiam jednak, aby nie lekceważyć liczb.

Podstawowym kryterium analizy finansowej jest pytanie o rentowność banku. Mierzy się ją kilkoma wskaźnikami. Najbardziej ogólnym wskaźnikiem jakości zarządzania bankiem jest wskaźnik zwrotu z kapitału ROE, pokazujący jak efektywnie bank wykorzystuje swoje fundusze własne. W praktyce jego wartość silnie zależy od wielkości banku. Występuje prawidłowość, że banki małe mają niską wartość ROE ze względu na niepełne wykorzystanie funduszy własnych. Banki duże ciągle zwiększają aktywa (dlatego są duże) i maksymalnie wykorzystują swój kapitał. Stąd wyższa wartość wskaźnika ROE (na poziomie 7-9%).

Ważną miarą jest wartość łącznego współczynnika kapitałowego. Banki, które mają ten wskaźnik na minimalnym poziomie muszą bardzo ostrożnie zarządzać ryzykiem. Te mające nadmiar kapitału mogą pozwolić sobie na ryzykowne przedsięwzięcia, bo ewentualną stratę pokryją z funduszy własnych. Trzeba jednak pamiętać, że po jednym takim zdarzeniu bank przechodzi już na minimalny poziom kapitału. W każdym razie duży kapitał pozwala mu, w ostateczności, bezpiecznie połączyć się z innym bankiem. Mały kapitał w takiej sytuację wymaga udzielenia bankowi wsparcia zewnętrznego.

Drugą istotną miarą jest wskaźnik zwrotu z aktywów ROA. Analiza tego wskaźnika za kilka ostatnich lat pozwala w prosty sposób oszacować kierunek zmiany rentowności własnego banku i porównać się z osiągnięciami innych. Banki z niską wartością wskaźnika ROA są instytucjami podwyższonego ryzyka. Zarządy tych banków codziennie stoją przed zagrożeniem, które może przyjść ze strony niewypłacalnych kredytobiorców, ryzyka operacyjnego, czy wzrostu kosztów działania wynikających w wymogów regulacyjnych.

Nie wystarczy znać wskaźnik ROA banku, choć to jest przydatne dla porównania z innymi. Potrzebna jest po głębiona analiza rentowności istotnych części aktywów. W tym celu należy obliczyć odrębnie dochody przynajmniej z portfela kredytowego, papierów wartościowych, lokat na rynku finansowym. Po obliczeniu dochodów trzeba je podzielić przez średnią wartość aktywów danej grupy. W przypadku kredytów, a także niektórych papierów wartościowych, od przychodów odsetkowych trzeba odjąć wartość salda rezerw celowych z danego okresu. Od wyrażonej w procentach wartości przychodów odejmuje się średni koszt pozyskanego ...