Prawo: Ryzyka i nadzieje

Beata Paxford

Dla przeciętnego bankowca termin spór zbiorowy ma zwykle konotacje amerykańskie i kojarzy się z absurdalnymi pozwami na miliony dolarów za przypalonego rogalika. Spory zbiorowe jawią się jako narzędzie niezadowolonych konsumentów w walce z bogatymi korporacjami. Czy tak będzie też w Polsce i czy banki mają się rzeczywiście czego obawiać?

Postępowanie grupowe

Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym powołuje do życia nową kategorię uczestnika postępowania sądowego – grupę. Musi ona liczyć co najmniej 10 osób, ale istnieje też możliwość podziału na podgrupy liczące co najmniej dwie osoby. Grupa działa pod przewodnictwem reprezentanta. Może nim być osoba fizyczna będąca jej członkiem, może nim też być powiatowy (miejski) rzecznik konsumentów. Ustawa dopuszcza możliwość zmiany reprezentanta na wniosek więcej niż połowy członków grupy. Zmiany dokonuje sąd. W postępowaniu grupowym obowiązuje zastępstwo powoda przez adwokata lub radcę prawnego, chyba że on sam posiada te uprawnienia. Co warto podkreślić, ustawa ogranicza wynagrodzenie pełnomocnika procesowego do 20 proc. kwoty zasądzonej na rzecz powoda.

Postępowanie grupowe rozpoznaje tylko sąd okręgowy w składzie trzech sędziów zawodowych. Pozew powinien być oparty na roszczeniach jednego rodzaju zbudowanych na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. Oznacza to, że roszczenia każdego z członków grupy powinny być zbliżone do siebie (np. niedochowanie należytej staranności przez bank) i powstałe na gruncie zbliżonych do siebie wydarzeń (np. klienci ponieśli straty z uwagi na brak informacji o zmianie regulaminu usług w zakresie instrumentów pochodnych). Do pozwu powinny być dołączone oświadczenia członków grupy o ich przystąpieniu do niej, wyrażeniu zgody na konkretnego reprezentanta, jak również umowa reprezentanta grupy z pełnomocnikiem (tj. adwokatem lub radcą prawnym) określająca jego wynagrodzenie.

Niezwykle istotna jest tu kwestia kaucji. W postępowaniach grupowych może ona przesądzać o powodzeniu. Można by zaryzykować twierdzenie, że stanowi swego rodzaju cenzus majątkowy dla grupy. Zgodnie z ustawą, sąd może bowiem zobowiązać powoda (czyli grupę) na żądanie pozwanego (czyli np. banku) do złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu. Kaucja nie może przekroczyć 20 proc. wartości przedmiotu sporu. Oznacza to, że jeśli grupa określi wartość przedmiotu sporu (czyli kwotę żądaną od pozwanego) na 10 mln zł, sama będzie musiała wpłacić 2 mln zł. W zamyśle ustawodawcy, ograniczenie finansowe miało zapewne zniechęcać tzw. pieniaczy sądowych, którzy chętnie pozywaliby większość instytucji – zarówno z sektora państwowego, ...