Rynek hipoteki odwróconej toczą oszustwa. Będą zmiany w prawie?

Konferencja Przedsiębiorstw Finansowych (KPF) oraz najwięksi przedstawiciele branży opublikowali kolejny list otwarty skierowany do ponad 50 adresatów, w tym instytucji państwowych, ekspertów rynkowych i decydentów. Branża postuluje, by tym razem publiczna debata przyniosła efekty w postaci wznowienia prac nad Ustawą o dożywotnim świadczeniu pieniężnym. To trzeci list otwarty wystosowany przez branżę hipoteki odwróconej w Polsce. Pierwszy z nich opublikowała w marcu 2015 roku, kolejny w listopadzie 2016 r. Do tej pory prace nad Ustawą stoją w miejscu.

O odpowiednie przepisy regulujące rynek postulują nie tylko fundusze hipoteczne i KPF. Od 2013 roku na potrzebę włączenia się ustawodawcy w kształtowanie rynku świadczeń dożywotnich wskazują również: Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów oraz Rzecznik Praw Obywatelskich.

– Celem regulacji jest nie tylko poprawa jakości oferowanych usług i zwiększenie bezpieczeństwa seniorów, ale również ograniczenie działalności nieuczciwych podmiotów oraz zmniejszenie skali wyłudzeń – podkreśla Andrzej Roter, prezes Zarządu Konferencji Przedsiębiorstw Finansowych (KPF). – Warto podkreślić, że hipoteka odwrócona funkcjonuje w Polsce od 10 lat, a fundusze hipoteczne zrzeszone w KPF wypłaciły już seniorom ponad 16 mln świadczeń. Rynek hipoteki odwróconej wymaga jednak regulacyjnej roli Państwa. Brak regulacji i nadzoru powodują, że liczba wyłudzeń rośnie, a nieuczciwe podmioty psują renomę profesjonalnych usługodawców. Najważniejszą kwestią jest jednak bezpieczeństwo seniorów i zapewnienie im takiej usługi, która będzie realnym wsparciem finansowym na emeryturze, a nie dodatkowym generatorem problemów – dodaje Robert Majkowski, prezes Funduszu Hipotecznego DOM.

5 postulatów dla rządu i parlamentu

Warto przypomnieć, że w grudniu 2014 roku weszła w życie Ustawa o odwróconym kredycie hipotecznym, ale do dziś żaden bank nie zaoferował tego rozwiązania. Tymczasem Ustawa o dożywotnim świadczeniu pieniężnym została wycofana z prac legislacyjnych, a rynek pozostaje nieuregulowany mimo rosnącego popytu i skali nadużyć. KPF oraz największe instytucje w Polsce postulują, by Państwo wznowiło prace nad Ustawą o dożywotnim świadczeniu pieniężnym, zapewniło przepisy regulujące cały rynek oraz wprowadziło nadzór obejmujący wszystkie podmioty oferujące hipotekę odwróconą. Wśród postulatów jest również zapewnienie seniorom profesjonalnego doradztwa i informacji (chociażby wzorem Wielkiej Brytanii), stworzenie norm etycznych dla całej branży (mimo, że od 2012 roku działa Zbiór Zasad Dobrych Praktyk wypracowany w ramach KPF i stosowany przez jej członków) i zainicjowanie oraz prowadzenie kampanii informacyjnych i edukacyjnych skierowanych do seniorów.

– Edukacja seniorów jest niezmiernie ważna. Osoby starsze powinny wiedzieć jakie instrumenty finansowe mogą stanowić dla nich wsparcie na emeryturze i które z tych instrumentów są dopasowane do ich potrzeb. Jeśli zdecydują się na jeden z takich instrumentów, np. hipotekę odwróconą, powinni mieć dostęp do szerokiej wiedzy na temat tego rozwiązania i mowa tu nie tylko o kampaniach edukacyjnych realizowanych przez fundusze hipoteczne, ale o realnym wsparciu informacyjnym ze strony państwa – podkreśla Robert Majkowski.

Źródło: Fundusz Hipoteczny DOM

Dlaczego hipoteka odwrócona jest tak ważna?

Polskie społeczeństwo starzeje się coraz szybciej, polskie emerytury należą do jednych z najniższych w Europie, a krajowy system emerytalny jest niewydolny. Liczba emerytów rośnie, a zachodzące zmiany demograficzne oznaczają spadek liczby osób w wieku produkcyjnym. Stosunek osób składkujących do osób pobierających składki zmieni się z 3,25:1 w roku 2017 (przy czym w roku 2015 stosunek ten wynosił 4,5:1), aż do prognozowanego w roku 2050 – 2:1. Oznacza to, że o połowę spadnie liczba osób pracujących przypadających na jedną osobę pobierającą składki emerytalne, co przy systemie repartycyjnym oznacza drastyczny wzrost deficytu Funduszu Ubezpieczeń Społecznych zarządzanego przez ZUS. Przypomnijmy, że już w 2015 roku zobowiązania FUS z tytułu świadczeń emerytalnych wynosiły ponad 4 bln zł, co stanowiło 275 proc. ówczesnego PKB. Jak zobrazować tę liczbę? W skrócie można powiedzieć, że aby zebrać pieniądze obiecane emerytom, którzy już przeszli na emeryturę, cała polska gospodarka musiałaby pracować wyłącznie na ten cel przez trzy lata.

– Warto podkreślić, że stopa zastąpienia w Polsce jest jedną z najniższych wśród krajów rozwiniętych, a z danych OECD wynika, że dzisiejszy polski dwudziestolatek, który przejdzie na emeryturę będzie mógł liczyć na 38,6 proc. swojej obecnej pensji netto, przy czym średnia dla wszystkich krajów OECD to 57,6 proc. Tymczasem ponad 80 proc. seniorów posiada na własność nieruchomość, a kapitał w niej zamrożony jest dobrym, a często jedynym sposobem poprawy jakości życia na emeryturze – podkreśla Robert Majkowski. – Pamiętajmy, że renta dożywotnia, wzorem innych państw, może stać się jednym z remediów na problemy starzejącego się społeczeństwa oraz rozwiązaniem, które zagwarantuje godne życie na emeryturze. Pamiętajmy, że usługa ta może, a nawet powinna, stać się częścią długofalowej polityki senioralnej państwa – dodaje Andrzej Roter.

Źródło: Fundusz Hipoteczny DOM

Profesjonalna branża przegrywa z nieuczciwymi podmiotami

Wraz ze wzrostem liczby umów o dożywocie rośnie też skala wyłudzeń, sporów i unieważnień. Z danych Ministerstwa Sprawiedliwości wynika, że w 2008 roku podpisano 4,5 umów o dożywocie, ale w 2017 było ich już 10,4 tys. w skali roku. Łącznie, w ciągu ostatnich dziesięciu lat, zawarto 75 tys. takich umów, a tym samym czasie (jak podaje KPF) największe fundusze hipoteczne podpisały ich blisko tysiąc. Stanowi to1 proc. wszystkich umów o dożywocie.

– Warto zatem podkreślić, że 99 proc. stanowiły umowy zawierane przez niewyspecjalizowane podmioty oraz osoby fizyczne. Co więcej, z danych napływających z notariatu wynika, że co piąta tego typu umowa jest w Polsce unieważniana. Dlaczego osoby, które podpisały te umowy miałyby nie być obsłużone w ramach profesjonalnej usługi? Dlaczego te osoby mają tracić nerwy, zdrowie, a niejednokrotnie swój majątek? Dlaczego profesjonalna branża przegrywa z rynkiem nieprofesjonalnym – pyta Robert Majkowski. – Mamy nadzieję, że posiedzenie Sejmowej Komisji Polityki Senioralnej przyniesie odpowiedzi na te pytania, ale również realne rozwiązania na które oczekują seniorzy, cały rynek oraz instytucje, które od lat wskazują na potrzebę uregulowania rynku, czyli UOKiK, RPO, KNF, ZBP – podsumowuje.

Źródło: Konferencja Przedsiębiorstw Finansowych, Fundusz Hipoteczny DOM