Rynek finansowy: Zmieniać coś czy nie?

Jacek Gieorgica

Polski sektor bankowy uznawany jest przez wiele osób i instytucji za stabilny i dobrze zorganizowany. Międzynarodowy Fundusz Walutowy pod wieloma względami stawia go za wzór, z którego z powodzeniem mogłyby brać przykład inne kraje. Podkreśla się jego bezpieczeństwo, nowoczesność i technologiczne zaawansowanie, a jednocześnie wskazuje na właściwie zachowane proporcje oraz sprawny i skuteczny nadzór. Stosunkowo duży konserwatyzm, zdolna kadra zarządzająca oraz brak nadmiernie skomplikowanych instrumentów finansowych to czynniki, które w powszechnym przekonaniu przesądziły o tym, że w dobie głębokiego kryzysu na międzynarodowych rynkach finansowych sektor bankowy w Polsce, podobnie jak gospodarka, radził sobie dobrze. W tym samym czasie banki w innych krajach europejskich wymagały pomocy podatników. Z podobnymi opiniami o polskim systemie bankowym często można spotkać się w zagranicznych mediach i opracowaniach.

A jakie opinie dominują w Polsce?

Od początku tego roku polski sektor bankowy szczególnie często bywał tematem różnego rodzaju komentarzy i opinii. W wielu z nich przeważała retoryka kampanii wyborczej, nierzadko daleka od faktów i oderwana od myśli ekonomicznej. Na szczęście są opinie obiektywne, rzetelnie oddające zarówno rolę, jaką spełnia sektor bankowy w gospodarce, jak i przedstawiające bankowość w szerszym kontekście otoczenia gospodarczego i regulacyjnego. Skrajność i różnorodność doniesień na temat systemu bankowego w Polsce z całą pewnością może powodować dysonans poznawczy. W psychologii określa się w ten sposób stan, w którym napływające informacje są sprzeczne z dotychczasowym wyobrażeniem na temat jakiegoś zjawiska i aby pozbyć się dyskomfortu, trzeba odrzucić jedną z wersji. W przypadku skrajnych opinii o sektorze bankowym pomocna może być w tym wiedza z zakresu finansów. Jak pokazują badania, obszar ten nie jest niestety mocną stroną społeczeństwa. W dobie coraz głębszych specjalizacji, w kwestiach wykraczających poza swoją własną dziedzinę, ludzie wolą polegać na opiniach ekspertów i zdaniem wielu socjologów taki trend będzie się umacniał. Poleganie na opinii eksperckiej staje się coraz bardziej koniecznością. Dotyczy to zarówno ludzi dostrzegających swoje deficyty wiedzy, jak i instytucji, które z zasady powinny bazować na najlepszej dostępnej wiedzy.

Eksperci o pozytywach…

Wykorzystując wiedzę ekspercką, Instytut Badawczy ProPublicum zrealizował badanie „Czy i w jaki sposób trzeba zmienić polski system bankowy”? Jego celem było poznanie opinii na temat funkcjonowania systemu bankowego w Polsce oraz wykorzystanie narodowego kapitału intelektualnego w określeniu kierunków pożądanych zmian. Uczestnikami badania byli respondenci wyłonieni w drodze szerokich konsultacji prowadzonych wśród znawców – teoretyków i praktyków – funkcjonowania systemu bankowego w Polsce. Ich celem było stworzenie listy specjalistów o uznanej pozycji i autorytecie w swoim środowisku, których wiedza, doświadczenie i kompetencje w największym stopniu predysponują do udzielenia odpowiedzi na pytanie zawarte w tytule badania w sposób bezstronny i merytoryczny.

W efekcie ankieta została skierowana do ponad 100 specjalistów. Pierwsze wnioski z badania zostały przedstawione w czasie debaty w Klubie Polska 2025+ na temat potrzeby zmian w polskim systemie bankowym, która odbyła się 30 września. Oto najważniejsze z nich.

Formułowane przez ekspertów opinie na temat systemu bankowego w Polsce zawierają wiele ocen pozytywnych – zarówno w wymiarze ocen ogólnych, jak i wskazań jego mocnych stron. Nie pojawiły się stwierdzenia odrzucające dotychczasowy sposób funkcjonowania systemu bankowego, czy negujące jego dotychczasowy dorobek. Za najważniejsze atuty polskiego systemu bankowego eksperci uznali jego sprawne działanie, bezpieczeństwo i stabilność, a zaraz potem – jego nowoczesność i związane z nim zaawansowanie technologicznie. Podkreślali przy tym relatywnie szybkie dostosowanie polskiego sektora bankowego do międzynarodowych standardów. Wskazywali na szybki wzrost aktywów banków w relacji do PKB, wzrost ich funduszy własnych, zwiększenie podaży kapitału i usług. Te cechy, zdaniem ekspertów, sytuują system bankowy w awangardzie transformacji polskiej gospodarki. W niektórych dziedzinach, takich jak np. zaawansowanie technologiczne czy standardy bezpieczeństwa, polski system bankowy może być, zdaniem ekspertów, wzorem dla innych systemów bankowych. W opinii badanych ekspertów, taki stan polskiego sektora bankowego stanowi istotną wartość, którą należy zachować i dalej doskonalić.