Rynek Finansowy: Wspólne standardy czy wspólnota rozbieżności

Mariola Szymańska-Koszczyc
Wiceprezes zarządu Warszawskiego Instytutu Bankowości,
prezes zarządu Fundacji EFPA Polska

Celem niniejszego artykułu jest wskazanie potencjalnych korzyści dla banków i firm inwestycyjnych w Polsce, jakie mogą płynąć z rozsądnej implementacji dyrektywy, ale także wskazanie zagrożeń, jakie mogą wyniknąć ze schematycznego, biurokratycznego podejścia do wdrażania regulacji. Artykuł 25 dyrektywy określa, że „państwa członkowskie wymagają, aby firmy inwestycyjne zapewniały i wykazywały właściwym organom na żądanie, że osoby fizyczne świadczące na rzecz klienta usługi doradztwa inwestycyjnego lub przekazujące mu informacje o instrumentach finansowych, usługach inwestycyjnych lub usługach dodatkowych w imieniu firmy inwestycyjnej posiadają wiedzę i kompetencje niezbędne do wypełniania obowiązków określonych w art. 24 i niniejszym artykule. Państwa członkowskie publikują kryteria, które mają być wykorzystywane do oceny takiej wiedzy i takich kompetencji”.

Europejski Urząd Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych (ESMA – ang. European  Securities and Markets Authority) został zobowiązany do opracowania wytycznych określających kryteria oceny wiedzy i kompetencji wymagane przez dyrektywę. Opublikował je w grudniu 2015 r. W ten sposób ESMA zdefiniowała minimalne standardy wiedzy i kompetencji pracowników firm inwestycyjnych w UE. Zapisy zawarte w wytycznych otworzyły jednak szereg opcji implementacyjnych, zarówno na poziomie szczegółowych uregulowań krajowych, jak i indywidualnych rozwiązań wewnątrz firm.

Źródło: Warszawski Instytut Bankowości

Po pierwsze, ESMA określa wymóg wiedzy jako zdobycie „odpowiedniej kwalifikacji” zaś wymóg kompetencji jako zdobycie „odpowiedniego doświadczenia”. Przy czym „odpowiednią kwalifikację” definiują jako „odpowiedną kwalifikację, inny test lub program szkoleniowy, spełniający kryteria określone w wytycznych”, a  „odpowiednie kompetencje” jako „pomyślne wykazanie się przez pracownika zdolnością do świadczenia odpowiednich usług dzięki poprzednio wykonywanej pracy”.

Wytyczne formalnie różnicują zakres wymagań odnośnie posiadanej wiedzy w przypadku osób udzielających informacji o produktach i usługach inwestycyjnych oraz osób świadczących usługę doradztwa inwestycyjnego. W tym drugim przypadku oczekuje się wyższej intensywności oraz poziomu wiedzy i kompetencji. Jednak w samych wytycznych wymóg dla osób świadczących usługę doradztwa inwestycyjnego jest jedynie nieznacznie szerszy, a oba poziomy są określone opisowo i pozostawiają duże pole interpretacji.

Źródło: Warszawski Instytut Bankowości

ESMA wymaga jednocześnie zastosowania zasady proporcjonalności, co oznacza, że poziom odpowiedniej wiedzy i kompetencji powinien rosnąć wraz ze wzrostem zakresu i poziomu złożoności oferowanych produktów i usług. Wytyczne określają także wymagania w zakresie zapewnienia jakości dla wybranej metody wywiązania się z wymogów kwalifikacyjnych. Interpretując ich zapisy, można wnioskować, że na poziomie uregulowań europejskich preferowanym rozwiązaniem jest wypełnienie wymogu wiedzy poprzez zdobycie odpowiedniej zewnętrznej umiejętności, która powinna być opublikowana przez nadzór krajowy na oficjalnej liście uznawanych kwalifikacji. Możliwe jest także podejście, w którym wiedza dostarczana i potwierdzana jest wewnętrznie, jednak to podmiot zewnętrzny dokonuje przeglądu i potwierdza jakość rozwiązania wewnętrznego. Dopuszcza się również, aby cały system miał charakter wewnętrzny, a jego gwarantem jest jednostka compliance firmy inwestycyjnej. Dostępne spectrum rozwiązań może być oczywiście zawężone i doprecyzowane przez upoważniony organ krajowy.

ESMA oczekuje, że wytyczne przyczynią się do większego ujednolicenia wiedzy i kompetencji pracowników firm inwestycyjnych udzielających informacji o produktach i usługach inwestycyjnych oraz świadczących usługę doradztwa finansowego klientom.

Wytyczne a europejskie standardy kwalifikacyjne

Z pewnym zaskoczeniem można odebrać decyzję europejskiego organu nadzoru ESMA, który wprowadza znaczącą zmianę w regulacyjnych wymaganiach kwalifikacyjnych dla sektora firm inwestycyjnych i NIE wykorzystuje ŻADNEGO z nowoczesnych standardów kwalifikacyjnych rekomendowanych dla rynku europejskiego, które są dostępne w krajach członkowskich od dłuższego czasu. Należą do nich m.in:

• Europejska Rama Kwalifikacji, ERK (ang. European Qualifications Framework, EQF, Rekomendacja Parlamentu Europejskiego i Rady Europy z dnia 23 kwietnia 2008 r.), która została już wdrożona w większości krajów UE. ERK określa, czym jest kwalifikacja, definiuje tzw. efekty uczenia się (ang. learning outcomes), opisujące kwalifikację i wyznacza osiem jasno opisanych poziomów kwalifikacji, niezależnie od tego, jak, gdzie i kiedy efekty uczenia się – potwierdzone w kwalifikacji – zostały osiągnięte;