Rynek finansowy: Papierowi królowie trzymają się mocno

Karol Jerzy Mórawski

– Myślę, że możemy śmiało powiedzieć, że jest to I Kongres Obrotu Gotówki, sygnalizując zamiar zrobienia z tego imprezy cyklicznej

– zapowiedział, rozpoczynając tegoroczny kongres przewodniczący rady programowej wydarzenia i wiceprezes Związku Banków Polskich, dr Mieczysław Groszek. Konferencja zorganizowana została przez Związek Banków Polskich oraz Centrum Prawa Bankowego i Informacji, a w gronie partnerów honorowych znalazł się Narodowy Bank Polski oraz Polska Organizacja Firm Obsługi Gotówki. Patronami medialnymi wydarzenia były redakcje: „Miesięcznika Finansowego BANK”, „Nowoczesnego Banku Spółdzielczego” oraz portalu aleBank.pl. Zdaniem wiceprezesa ZBP, konieczne jest stworzenie otwartego forum wymiany opinii i doświadczeń dla wszystkich uczestniczących w tradycyjnym obrocie pieniężnym: NBP jako banku emisyjnego, przedsiębiorców z branży CIT i cash processing oraz sektora bankowego. Taki cel w zamyśle ZBP pełnić mają cykliczne spotkania.

Deflacja zwiększa atrakcyjność gotówki

Pierwsza część forum należała do przedstawicieli polskiego banku emisyjnego. Prof. dr hab. Eugeniusz Gatnar, członek zarządu Narodowego Banku Polskiego, potwierdził rosnące znaczenie tradycyjnej formy wymiany towarowo- pieniężnej nad Wisłą. Według statystyk, w 2013 r. wzrost wyniósł 11 proc, rok później 13,3 proc, a według wstępnych szacunków z sierpnia tego roku możemy mieć do czynienia nawet z 14-procentowym przyrostem. – Wzrost ten jest efektem przede wszystkim popytu na te banknoty o najwyższych nominałach – podkreślił prof. Gatnar. Wraz z rosnącym obrotem daje się zaobserwować spadek tempa rotacji pieniądza w gospodarce. – W 2014 r. banki komercyjne odprowadziły do NBP 2,2 mld sztuk banknotów – czyli o 4 proc. mniej niż w roku poprzednim. W pierwszym półroczu tego roku przychody te spadły o prawie 10 proc. – stwierdził przedstawiciel NBP.

Dlaczego papierowi królowie wciąż stanowią atrakcyjną formę zapłaty? Jako jedną z przyczyn prof. Gatnar wymienił deflację – i będące jej konsekwencją niskie stopy procentowe. Niemałe znaczenie mają też względy ostrożnościowe. – Gotówka to najbardziej wiarygodny instrument płatniczy, za którym stoi wiarygodność banku centralnego – powiedział prelegent. Referat Joanny Kołodziej, naczelnik w Departamencie Emisyjno- -Skarbcowym NBP, poświęcony był fundamentalnym zagadnieniom związanym z obrotem gotówkowym na polskim rynku. Prelegentka zwróciła uwagę na trzy grupy czynników wpływających na wielkość tego obrotu:

• fundamentalne: inflacja, wysokość stóp procentowych, wielkość PKB;
• sezonowe: okresy urlopowe i świąteczne;
• jednorazowe: wojny, kryzysy, kataklizmy o dużym zasięgu.

– Wraz ze wzrostem banknotów znajdujących się w użytku daje się zaobserwować systematyczny spadek liczby nominałów wycofywanych z obiegu z powodu zniszczenia – stwierdziła Joanna Kołodziej. Tendencja ta obserwowana jest już od II kw. 2012 r., kiedy to liczba zużytych banknotów wynosiła 8,8 proc. ich ogólnej liczby – dla porównania, w pierwszym półroczu 2015 r. wycofano z obiegu jedynie 5,3 proc. zużytych nominałów.

Niespełnione przepowiednie

Dlaczego lubimy gotówkę? Dr Arkadiusz Manikowski, ekspert w Departamencie Emisyjno- -Skarbcowym NBP, ustosunkował się do najczęściej spotykanych mitów i przesądów na temat płatności gotówkowych. A tych jest sporo; już w 1967 r. na łamach „Forbesa” opublikowano opinię, że gotówka będzie używana wyłącznie do najdrobniejszych transakcji. Równo czterdzieści lat później „The Economist” obwieścił kres epoki gotówki – z podobnym skutkiem. Dlaczego tak się dzieje? – Istnieje pewien poziom krytyczny, którego osiągnięcie nie skłania ludności do zastępowania gotówki instrumentami bezgotówkowymi – stwierdził prelegent. Jakie czynniki mogą wpływać na popularność gotówki? Arkadiusz Manikowski wskazał na następujące kategorie:

• ekonomiczne – spowolnienie gospodarcze i rosnące bezrobocie zwiększa zainteresowanie obrotem gotówkowym;
• prawno-regulacyjne – np. przepisy ustanawiające limit wartości transakcji gotówkowych;
• technologiczne – nowe, wygodniejsze i tańsze rozwiązania płatności bezgotówkowych; postawa uczestników obrotu, takich jak: banki, merchanci, wydawcy kart płatniczych i sami konsumenci.

Kolejny z przedstawicieli NBP – Marek Oleś, dyrektor Departamentu Emisyjno-Skarbcowego – poświęcił swój wykład ewolucji modelu obrotu gotówkowego. Jednym z kierunków jest umniejszanie roli banku depozytowego w dziedzinie cash processingu. – Rosnące od lat znaczenie firm zajmujących się przeliczaniem, sortowaniem, przechowywaniem oraz transportami znaków pieniężnych – wymaga stworzenia ram dla ich stabilnej współpracy z bankiem centralnym – ocenił. Rozwiązaniem korzystnym dla wszystkich uczestników rynku ma być przygotowana z inicjatywy NBP nowelizacja ustawy o banku centralnym wraz z aktami wykonawczymi. Zmiany mają objąć m.in. standardy sortowania banknotów; warto podkreślić, że już od stycznia tego roku standardy te są rekomendowane bankom i firmom z branży cash processingu.

W ostatnim referacie pierwszej części konferencji, zatytułowanym „Przyszłość gotówki jako powszechnego środka płatniczego”, dr Kamil Kulesza – kierownik Centrum Zastosowań Matematyki i Inż...