Rynek finansowy: Jak to będzie działać?

Jerzy Szygiel

Politycy i bankowcy zadają sobie teraz dwa podstawowe pytania: jak to będzie działać i czy będzie skuteczne? – jak się można spodziewać, odpowiedź na to drugie pytanie wzbudza w krajach Unii skrajne emocje. Zacznijmy od pierwszego.

Trudności z prawem

Niemiecki trybunał konstytucyjny oddalił wszystkie skargi na dwa podstawowe traktaty mające być lekarstwem na obecny kryzys w Europie i umożliwił ich ratyfikację. Prezydent Gauck podpisał zresztą oba: tzw. europejski pakt fiskalny przeszedł w trybunale bez trudności, bo w zasadzie jest po prostu odbiciem niemieckiej polityki gospodarczej, ale akceptacja dla traktatu o EMS jest warunkowa: po pierwsze Niemcy nie mogą przekroczyć przewidzianego udziału w tym funduszu (190 mld euro), po drugie, jeśli jednak rząd zechce to zrobić, będzie musiał mieć zgodę obu izb parlamentu. Tak czy inaczej, decyzja trybunału wyraża silne poparcie dla obecnych planów ratowania strefy euro, tj. polityki rygoryzmu budżetowego. Przypadek niemiecki jasno wskazuje, że integracja europejska prowadzi do coraz ostrzejszej konkurencji praw narodowych i wspólnotowych, silnego transferu suwerenności w kierunku Brukseli, co niekoniecznie przewidują konstytucje narodowe.

Traktat o EMS rodził się w bólach. Warto pamiętać, że dwie dotychczasowe instytucje utworzone do walki z kryzysem finansowym – EFSF (dla strefy euro) i Europejski Mechanizm Stabilizacji Finansowej (EMSF – dla całej Unii) – nie miały osobowości prawnej, żadnego oparcia w prawie europejskim. Traktat lizboński nie przewidywał niczego w rodzaju EMS. Żeby go zmienić, przewodniczący Rady Europejskiej Herman Van Rompuy znalazł kruczek, który pozwolił uniknąć referendów narodowych, tzw. rewizję uproszczoną. W ten sposób dodano do traktatu o funkcjonowaniu Unii dwie linijki, które umożliwiły powstanie EMS. Legalność użycia procedury uproszczonej w sprawie potencjalnie dotykającej znacznego ograniczenia suwerenności państw do dziś budzi zastrzeżenia wielu prawników, ale w zasadzie była to jedyna metoda na przyśpieszenie tak pomyślanej walki z kryzysem.

Na czym to polega?

Jak wiadomo kryzys zadłużeniowy sprawił, że niektóre kraje muszą stawić czoło bardzo trudnym warunkom finansowym. Rynki mocno wątpią w ich zdolność do zwrotu pożyczek, a agencje ratingowe notują je coraz niżej (np. według S&P: Portugalia – BB, Irlandia – BBB+, Włochy – BBB+, Grecja – CCC, Hiszpania – BBB+). By zdobyć fundusze niezbędne do funkcjonowania gospodarki, muszą sprzedawać obligacje skarbowe na ...