Rewolucja we Wspólnej Polityce Rolnej
Propozycja Komisji Europejskiej zakłada istotne zmniejszenie budżetu WPR. W perspektywie 2028-2032 ma on obniżyć się w cenach bieżących do 300 mld EUR wobec 387 mld EUR w perspektywie 2021-2027, a tym samym obniży się o 22,5%.
Jednocześnie uwzględniając szok inflacyjny, jaki nastąpił w UE w ostatnich latach oznacza to realny spadek wartości budżetu na WPR o 35% w cenach z 2021 roku.
Ze wspomnianej kwoty 300 mld EUR, 293,7 mld EUR będą stanowiły środki przeznaczone na szerokorozumiane wsparcie dochodów rolników, podczas gdy 6,3 mld EUR zostanie przeznaczone na tzw. siatkę bezpieczeństwa, czyli fundusz pomocowy do wykorzystania w warunkach wystąpienia sytuacji kryzysowych na rynkach rolnych.
Co więcej, Komisja Europejska planuje odejść od dotychczasowego podziału środków na rolnictwo na dwa filary (I filar obejmujący płatności bezpośrednie oraz II filar obejmujący inwestycje i rozwój obszarów wiejskich), a sama WPR zostanie włączona w skład Krajowych i Regionalnych Planów Partnerstwa.
Będzie to nowy fundusz o budżecie w wysokości 865 mld EUR, który poza WPR będzie obejmował również politykę spójności, politykę społeczną, migrację i zarządzanie granicami, a także elementy związane z transformacją klimatyczną i cyfryzacją.
W ramach tego funduszu poszczególne kraje członkowskie otrzymają koperty krajowe. Zdaniem Komisji Europejskiej połączenie środków i ich decentralizacja zwiększy efektywność ich wydawania.
W ramach zaproponowanych alokacji Polska otrzyma 123,3 mld EUR, co będzie największą kwotą w całej UE.
Wspólna Polityka Rolna – podział środków
17 września ’25 Komisja Europejska przedstawiła konkretny podział środków na rolnictwo na poszczególne kraje. Są to minimalne środki, jakie muszą zostać przeznaczone na rolnictwo w ramach krajowych Planów Partnerstwa.
Środki zostaną rozdysponowane według udziału poszczególnych krajów w budżecie WPR w 2027 roku. Tym samym Polska otrzyma 24,6 mld EUR, czyli wyraźnie mniej niż Francja, Hiszpania, Włochy i Niemcy.
Zmniejszenie budżetu WPR, jej decentralizacja oraz utrata jej autonomii względem innych polityk może sugerować spadek znaczenia tego instrumentu w polityce gospodarczej UE.
Z jednej strony odzwierciedla to malejący udział rolnictwa w wartości dodanej i w zatrudnieniu w UE.
Z drugiej strony działanie to stanowi pewne zaskoczenie w świetle kosztownych wyzwań stojących przed rolnictwem związanych z jego zieloną transformacją i wzmacnianiem bezpieczeństwa żywnościowego UE.
Komisja Europejska odnosi się do tych obaw argumentując, że środków przeznaczonych na rolnictwo nie będzie można przesuwać na inne cele.
Jednocześnie Komisja Europejska argumentuje, że kraje członkowskie będą mogły zwiększyć skalę finansowania rolnictwa poprzez przesuwanie środków w ramach swojego Planu Partnerstwa, jak również poprzez realizację projektów na styku rolnictwa i innych obszarów, jak np. energetyka, czy też łączność.
W ten sposób Komisja Europejska oczekuje wystąpienia efektów synergii pomiędzy poszczególnymi programami.
Rolnictwo – nowe priorytety Komisji Europejskiej
Choć kraje członkowskie będą miały wysoką autonomię jeśli chodzi o prowadzenie polityki rolnej, Komisja Europejska planuje wyznaczyć priorytety tych działań. Są to m.in.:
Kalibracja wsparcia w ramach płatności bezpośrednich. Chociaż płatności bezpośrednie zostaną utrzymane, to mają one trafiać przede wszystkim do młodych rolników oraz małych rodzinnych gospodarstw rolnych, przy jednoczesnym ograniczeniu wsparcia dla dużych gospodarstw.
Dostosowanie działań w obszarze ochrony środowiska do krajowej specyfiki. Działania związane z ograniczaniem negatywnego wpływu rolnictwa na środowisko naturalne pozostaną centralnym punktem polityki, niemniej będzie ona w większym stopniu dostosowana do lokalnych uwarunkowań. Obecny system ekoschematów i działań prośrodowiskowych zostanie włączony w jedną kategorię, współfinansowaną przez państwa członkowskie.
Wsparcie dla młodych rolników. Każdy kraj członkowski będzie musiał przygotować Strategię Wymiany Pokoleniowej, mającą na celu likwidację strukturalnych, ekonomicznych i społecznych barier dla młodych ludzi do podjęcia działalności rolniczej.
Większe współfinansowanie ze środków krajowych. W warunkach niższego budżetu na rolnictwo w unijnym budżecie, większość działań ma być współfinansowana ze środków publicznych.
Projekt nowej WPR wpisuje się zatem w opublikowany w lutym 2025 roku dokument „Wizja dla rolnictwa i żywności”, stanowiący rewizję polityki Europejskiego Zielonego Ładu dla rolnictwa (AGROmapa z 13.03.2025).
Kolejny krokiem będzie przygotowanie przez kraje członkowskie krajowych planów uwzględniających założenia nowej perspektywy finansowej. Następnie plany te zostaną poddane ocenie Komisji Europejskiej.
Uwzględniając dużą autonomię państw członkowskich w kształtowaniu polityki rolnej w nowej perspektywie finansowej, wpływ reformy WPR na polskie rolnictwo zależeć będzie w dużym stopniu od decyzji rządu.
Szczególnie istotny będzie nie tylko sposób alokacji środków w ramach puli dedykowanej na rolnictwo, ale również to w jaki sposób wsparcie dla rolnictwa zostanie wzmocnione z ogólnej puli polskiego Programu Partnerstwa.
