Raport specjalny – Zarządzanie wierzytelnościami w banku: Upadłość konsumencka nie jest dobrodziejstwem dla dłużnika

Z końcem grudnia 2014 r. weszły w życie znowelizowane zasady ogłaszania upadłości konsumenckiej. Jak dziś, z perspektywy trzech lat obowiązywania tych regulacji, możemy ocenić trafność rozwiązań przyjętych wówczas przez ustawodawcę?

– Związek Banków Polskich wskazywał na dysfunkcyjność obowiązujących do roku 2014 przepisów regulujących ogłaszanie upadłości konsumenckiej. Prawo to było co do zasady martwe, bowiem skutecznie blokowało możliwość restrukturyzacji zadłużenia osób fizycznych, również w niezawinionych przypadkach losowych. Pod tym względem kierunek zmian był niewątpliwie słuszny. Poważnym niedopatrzeniem było natomiast nieuwzględnienie w nowym stanie prawnym możliwości zawarcia ugody pomiędzy dłużnikiem a wierzycielami już po wszczęciu postępowania upadłościowego.

Już podczas prac nad pierwotnym brzmieniem przepisów o upadłości konsumenckiej, a później również w trakcie ich nowelizacji, ZBP podkreślał konieczność stworzenia mechanizmów procesowych, które pozwolą stronom tego postępowania na zawarcie ugody w trybie polubownym, na warunkach korzystnych dla obydwu stron. Model upadłości likwidacyjnej powinien być traktowany jak absolutna ostateczność, podobnie zresztą jak od początku 2016 r. ma to miejsce w odniesieniu do przedsiębiorstw. Likwidacja majątku upadłego oznacza w pierwszej kolejności wkroczenie syndyka. Generuje to dodatkowe koszty uszczuplające masę upadłościową, która w wielu przypadkach i bez tego nie wystarcza na zaspokojenie wierzycieli. Ponadto sprzedaż składników masy upadłościowej dokonywana jest najczęściej znacznie poniżej ich wartości, co oznacza roztrwonienie majątku gromadzonego przez wiele lat przez całą rodzinę. Sprzedaż ruchomości używanych w obecnych czasach przynosi znikome przychody, a wiele przedmiotów jest wręcz niesprzedawalnych, dlatego w wielu przypadkach najważniejszym etapem postępowania upadłościowego jest zbycie mieszkania należącego do dłużnika.

Oczywiście, do podobnych skutków może dojść w wyniku działań egzekucyjnych, jednak trzeba mieć na względzie fakt, iż są one również podejmowane przez wierzycieli w ostateczności. Niestety, w debacie publicznej wciąż pokutuje przeświadczenie, jakoby upadłość konsumencka stanowiła panaceum na problem zadłużenia czy wręcz była dobrodziejstwem dla osób mających problemy z regulowaniem zaciągniętych zobowiązań. Tymczasem procedura ta zwalnia z długu bez ponoszenia nadmiernych obciążeń jedynie osoby nieposiadające żadnego majątku.

Resort sprawiedliwości zapowiada kolejne ułatwienia w dostępie do upadłości konsumenckiej. Czy ten sygnał nie powinien nas niepokoić?

– Postulat, by możliwe było ogłoszenie przez sąd upadłości osób, które doprowadziły do swojej niewypłacalności umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa jest głęboko demoralizujący. W pierwszym przypadku mamy wszak do czynienia z ewidentnymi przestępcami. Wyłudzenie kredytu bankowego stypizowane jest w Kodeksie karnym jako odrębny czyn karalny, również zaciągnięcie ...