Raport Specjalny XXV Forum Ekonomiczne Krynica 2015: Polska i Europa – zagrożenia i wyzwania

Przemysław Barbrich, Paweł Minkina

Wyzwania i zagrożenia były również tematem raportu prezentowanego przez Związek Banków Polskich podczas jubileuszowego XXV Forum Ekonomicznego: Polska i Europa – zagrożenia i wyzwania. Prognozy dotyczące bezrobocia, eksportu czy długu publicznego potwierdzają, że mamy szansę na kolejne 5 lat dynamicznego wzrostu. Aby jednak urzeczywistnić te prognozy, musimy sprostać wyzwaniom, jakie stoją przed naszym krajem oraz uporać się z zagrożeniami, jakie coraz wyraźniej rysują się na horyzoncie. W przypadku polskiego sektora bankowego należy wskazać wyzwania dotyczące:

• rozwoju potencjału sektora i zwiększania zdolności do finansowania polskiej gospodarki,
• budowy systemu oszczędzania ze szczególnym uwzględnieniem oszczędzania długoterminowego,
• wspierania małych i średnich przedsiębiorstw oraz innowacyjności gospodarki,
• stworzenia stabilnych programów finansowania mieszkalnictwa,
• efektywnego udziału banków w procesie absorbcji środków unijnych,
• budowy bezpiecznej infrastruktury bankowości elektronicznej.

Na przeszkodzie dalszemu dynamicznemu rozwojowi naszego kraju mogą stanąć zagrożenia, które nabierają specyficznego wyrazu w trwającym właśnie okresie przedwyborczym. W szczególności należy tu wskazać wszelkie pomysły grożące ograniczeniem potencjału sektora bankowego: wprowadzanie dodatkowych obciążeń w postaci podatku bankowego oraz przeregulowanie całego sektora. Na powyższe nakładają się zagrożenia związane z niestabilnością areny międzynarodowej, wynikłe z konfliktów politycznych i zbrojnych oraz wciąż niezażegnanych kryzysów. Bardzo ważne jest więc zachowanie przez rządzących zdrowego rozsądku i zimnej krwi przy podejmowaniu decyzji, a nawet składaniu deklaracji. Niewłaściwa polityka, zbyt duża ingerencja państwa czy przeregulowanie mogą bowiem szybko zniweczyć szanse Polski na dalszy dynamiczny rozwój.

W tym kontekście warto zwrócić uwagę na kilka kluczowych wskaźników, które pozwalają odpowiedzieć na pytanie dotyczące kierunków rozwoju i miejsca polskiej bankowości wśród innych państw europejskich. Wśród głównych czynników określających polską bankowość należy przytoczyć aktywa sektora bankowego, poziom rentowności sektora (ROE) oraz wskaźnik kosztów funkcjonowania banków.

W wybranych krajach europejskich poziom aktywów w stosunku do poziomu PKB danego kraju plasuje Polskę (razem ze Słowacją) na ostatnich lokatach. Poziom ten w tych krajach nieznacznie przekracza 80 proc. W istotny sposób przekłada się on na możliwości wspierania i kredytowania gospodarki przez sektor bankowy.

W najbliższym roku spodziewany jest spadek wskaźnika rentowności w trzech europejskich krajach. Największy według ankietowanych przedstawicieli sektora bankowego zostanie odnotowany w Polsce, gdzie będzie wynosić 1 proc. Kraje, w których przewidywany jest wzrost ROE o ponad 3 proc., to Austria, państwa skandynawskie, a także Wielka Brytania i Hiszpania.

Z kolei, wzrost kosztów funkcjonowania sektora bankowego w perspektywie najbliższych 12 miesięcy przewidywany jest w trzech krajach. Zdecydowanie największy z nich prognozowany jest w Holandii, natomiast w Polsce i Szwajcarii wielkości te nie mają przekroczyć 1 proc. Z drugiej strony, to Austria może okazać się krajem, w którym koszty te zmniejszą się o ponad 5 proc.

W przeważającej większości przedsiębiorcy działający w Polsce to tzw. mikroprzedsiębiorcy, a ponad 95 proc. firm aktywnie działających na polskim rynku zatrudnia poniżej 9 pracowników. Mimo że odsetek przedsiębiorstw, które korzystają z produktów bankowych w celu finansowania swojej działalności z roku na rok rośnie, to jest on jednak znacznie niższy od średniej unijnej. Często, mimo posiadanej zdolności kredytowej, przedsiębiorcy nie decydują się na pozyskanie kapitału zewnętrznego. Polska wśród wybranych krajów europejskich charakteryzowała się w 2014 r. najmniejszym poziomem zadłużenia przedsiębiorstw w stosunku do PKB.

Rumunia, Węgry, Czechy i Polska to kraje charakteryzujące się stosunkowo niskim zadłużeniem gospodarstw domowych w stosunku do PKB. Najwyższy poziom zadłużenia gospodarstw domowych w Europie zanotowały w 2014 r. Dania i Holandia.

Ujęte w niniejszym raporcie dane oraz analizy wskazują, że polski system bankowy jest stabilny, ale nadal zbyt mały w stosunku do obecnych potrzeb gospodarki. Dlatego konieczne jest stałe i konsekwentne budowanie jego potencjału oraz zdolności do finansowania, tak aby jego skala i siła odpowiadała obecnym i przyszłym potrzebom polskiej gospodarki. Można to osiągnąć jedynie poprzez dialog zmierzający do wypracowania strategicznego porozumienia w sprawie roli banków w społecznej gospodarce rynkowej i wspólnego budowania potencjału polskiej bankowości. Jego kluczowym elementem powinno być dalsze zwiększanie udziału rodzimego kapitału w sektorze. Jak pokazują przytaczane dane oraz najnowsze doniesienia, ten proces już postępuje, a nawet nabiera tempa, jednak pojawiające się ostatnio pomysły nowych obciążeń i regulacji sektora mogą zniweczyć dotychczasowe efekty. Dlatego też z najwyższą rozwagą trzeba podejść do wprowadzania nowych rozwiązań prawnych i przepisów. Chcąc zachować tempo wzrostu gospodarczego, należy konsekwentnie wspierać również innowacyjność i przedsiębiorczość skoncentrowaną głównie w firmach i ośrodkach naukowych. Służyć temu będzie m.in. zbudowanie stabilnego systemu poręczeń i gwarancji. Do listy podstawowych zadań, zarówno sektora, jak i polityków, powinno też zostać dopisane przygotowanie programu wspierania mieszkalnictwa, choćby po przez stworzenie ram prawnych umożliwiających powstawanie kas oszczędnościowo-budowlanych, a także rozwój budownictwa na wynajem i budownictwa czynszowego. Konieczne jest także udrożnienie możliwości emisji listów zastawnych czy sekurytyzowania aktywów zabezpieczonych hipotekami. Jednocześnie należy podkreślić, że priorytetem dla banków w Polsce pozostaje niezmiennie zagwarantowanie klientom bezpieczeństwa ich środków. Dlatego, bez względu na inne wyzwania stojące przed branżą, ...