Raport Specjalny | Obrót Gotówkowy – Dyspensery, multisejfy, recyklery?

Bohdan Szafrański

Automatyzowanie obsługi gotówki w oddziałach banków to inwestycja, która może przynieść znaczące usprawnienie pracy i obniżyć jej koszty. Marcin Wilczyński, wiceprezes zarządu firmy Globe Solutions, podkreśla, że ilość tradycyjnego pieniądza na świecie się zwiększa. Jednocześnie dynamicznie rozwija się rynek małych płatności (np. za gazetę, owoc, drobną usługę) i rośnie koszt ich obsługi. Dlatego potrzebna jest automatyzacja tych procesów w celu zredukowania kosztów.

Usprawnianie procesów

Jak mówi, przez minione 20-30 lat dynamicznie rozwijał się rynek urządzeń do obsługi banknotów i monet. Pojawiły się na rynku urządzenia usprawniające procesy związane z obiegiem gotówki, takie jak: dyspensery, multisejfy czy recyklery. Pierwsze pojawiły się dyspensery kasjerskie. Zdarzało się bowiem, że kasjerka w banku nieświadomie wypłacała klientowi zamiast paczki banknotów 10-zł, paczkę banknotów 100-zł. Dyspensery miały wyeliminować tego rodzaju błędy. Kasjer przekazywał do urządzenia, jaką kwotę chce wypłacić, a urządzenie szybko i bezbłędnie odliczało żądaną sumę i przekazywało mu pakiet banknotów. Wyposażone były, i są, w specjalne kasety przechowujące nawet tysiące banknotów każdego nominału, które bez problemów mogą być wymienione, a proces ich załadunku przeprowadzony na zapleczu.

Dyspensery były stosunkowo drogie i wyspecjalizowane do jednej czynności. Potrzebne było zatem urządzenie będące tanią alternatywą dla nich, które na dodatek byłoby bardziej uniwersalne w użytkowaniu. Odpowiedzią były multisejfy, czyli elektroniczne szafki kasjerskie do przechowywania wartości w sposób bezpieczny. Miały one wiele szuflad o różnych przeznaczeniach (w zależności od konfiguracji), które wymagały klucza elektronicznego do otwarcia. Jak twierdzi Marcin Wilczyński, liczba wariantów tych urządzeń jest ogromna, bo często ich modele były dostosowywane do konkretnych potrzeb zamawiających banków lub innych klientów. W przeciwieństwie do dyspenserów umożliwiały przechowywanie nie tylko banknotów, ale również monet, papierów wartościowych, dokumentów, pieczątek czy inne wartości wymagających ochrony.

Istotną cechą multisejfów była ich prostota obsługi i utrzymania oraz niskie koszty eksploatacji. Bardzo szybko podbiły polski rynek bankowy w połowie lat 90. (firma PPHU Globe Wiesław Wilczyński, przekształcona w połowie 2015 r. w firmę Globe Solutions, wyprodukowała ich ponad 10 tys. na rynek krajowy i na eksport). Powstało również urządzenie, które łączyło cechy dyspenserów i multisejfów, dzięki czemu stanowiska kasowe stawały się jeszcze bardziej uniwersalne i miały możliwość obsługi większych kwot pieniędzy. Rozwiązanie to nosi nazwę multidyspensera i ma zalety obu urządzeń (wypłaty zdefiniowanych pakietów banknotów, przechowywanie różnych wartości w szufladach, przyjmowanie wpłat szczelinowo) oraz zajmuje zdecydowanie mniej miejsca.

Istotnym problemem związanym z tymi rozwiązaniami było tzw. mrożenie pieniędzy, czyli brak możliwości wykorzystania wpłaconych wartości do wypłat lub utrudnienie tego procesu. Odpowiedzią były recyklery zaprojektowane tak, by zminimalizować ilość gotówki wyłączonej z obiegu Podczas wpłat była badana autentyczność banknotów, a na specjalne bębny nawijane wybrane ich nominały. W przypadku nadmiarowych wpłat banknoty na ogół deponowano w specjalnej kasecie. Kiedy przychodziła potrzeba wypłacenia środków z urządzenia, banknoty były odwijane z bębnów i przekazywane do kasjera. Są też podobne rozwiązania przeznaczone dla bilonu, wpłacone monety są gromadzone w specjalnych tubach, które umożliwiają ich późniejszą wypłatę.