Raport specjalny: Klasy ryzyka operacyjnego

Patrycja Chodnicka

Ryzyko prania brudnych pieniędzy to, według BION, jedna z klas ryzyka operacyjnego Rozumie się przez nie prawdopodobieństwo poniesienia strat w wyniku zamieszania instytucji w proceder prania brudnych pieniędzy, prowadzony przez jej pracowników, klientów lub pośredników. Na proces zarządzania nim składa się wiele działań mających na celu rozpoznanie i przeprowadzenie jego oceny oraz przygotowanie strategii zarządzania. FATF (Financial Action Task Force) podkreśla, że ryzyko prania brudnych pieniędzy dotyczy czterech podstawowych obszarów funkcjonowania instytucji finansowych i odpowiednich organów państwa: należytej staranności wobec klientów, wewnętrznych systemów kontroli, podejścia do regulacji i nadzoru przez uprawnione organy oraz przepisów państwowych.

Kryteria oceny

Ryzyko ponoszone przez instytucje finansowe, przede wszystkim banki, z tytułu prania brudnych pieniędzy można zatem podzielić na wynikające z działań klientów oraz pracowników. Oceny klientów dokonuje się zgodnie z nowelizacją Ustawy z 16 listopada 2000 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz o finansowaniu terroryzmu (Dz.U. 2000 r. Nr 116, poz. 1216) według następujących kryteriów: ekonomicznego, geograficznego, przedmiotowego, behawioralnego. Kryterium ekonomiczne według ustawy (art. 10a, pkt 3, ust. 1) to nic innego, jak ocena transakcji klienta pod względem prowadzonej przez niego działalności gospodarczej. Szczególną uwagę należy tu zwrócić na profil transakcyjny, produkty o podwyższonym ryzyku, limity i transakcje typowe dla danego klienta. Kryterium geograficzne (art. 10a, pkt 3, ust. 2) to analiza realizacji transakcji nieuzasadnionych charakterem działalności gospodarczej zawieranych z podmiotami z państw, w których występuje wysokie zagrożenie prania pieniędzy i finansowania terroryzmu. Zwraca się zatem uwagę na siedzibę firmy, kraj udziałowców, kierunki eksportu i importu. Niepokój budzą kraje typu offshore, do których płyną środki pochodzące z nielegalnego procederu. Przy analizie ryzyka uwzględnia się również poziom korupcji w danym regionie. Bacznie obserwowane są państwa, które nie wdrożyły przepisów dotyczących przeciwdziałania praniu brudnych pieniędzy lub wprowadziły regulacje uznawane za niewystarczające (np. zbyt niski limit rejestrowanych transakcji ponadprogowych, ograniczony katalog instytucji obowiązanych). Kryterium przedmiotowe dotyczy prowadzenia przez klienta działalności gospodarczej wysokiego ryzyka. Uważnie obserwuje się m.in. handel złomem i paliwami, kantory wymiany walut, lombardy, pośredników w handlu towarami luksusowymi oraz nieruchomościami, kluby nocne, restauracje, agencje towarzyskie, firmy zajmujące się przekazami pieniężnymi.

Kryterium behawioralne dotyczy nietypowego, w danej sytuacji, postępowania klienta. Może to być np. dokonywanie przez osoby wyglądające na bezdomnych transakcji ...