Raport Specjalny. Horyzonty Bankowości 2019. Polski rynek listów zastawnych: Bezpieczny, ale mało efektywny

Tytuł Wizjonera Rynku, przyznany panu w „XXIV Rankingu Banków Miesięcznika Finansowego BANK”, to wyróżnienie szczególne. Nie ma wątpliwości, iż jest on symbolicznym podsumowaniem pańskich zasług jako współtwórcy polskiej bankowości hipotecznej. W takiej sytuacji godzi się zapytać, jak rozpoczęła się historia tego segmentu polskiego rynku finansowego?

– Otrzymane w tym roku wyróżnienie jest dla mnie tyleż zaszczytem, co i niemałym zaskoczeniem. Trudno byłoby mi postrzegać siebie jako wizjonera w kontekście całej polskiej bankowości uniwersalnej, natomiast jeśli chodzi o finansowanie rynku nieruchomości, to faktycznie można się pochwalić pewnymi osiągnięciami na przestrzeni dwudziestu lat funkcjonowania banków hipotecznych w Polsce po II wojnie światowej. Początkiem tej historii była przyjęta w roku 1997 ustawa o listach zastawnych i bankach hipotecznych, w dużej mierze wzorowana na ówczesnych rozwiązaniach niemieckich. Kiedy pojawiła się prawna możliwość powołania do życia banku specjalistycznego, zarząd ówczesnego BRE Banku podjął negocjacje w tej materii ze spółką córką Commerzbanku, którą był nieistniejący już dziś Rheinische Hypothekenbank. Po porozumieniu pomiędzy obydwoma stronami powstała idea powołania banku na zasadzie wspólnego przedsięwzięcia z równymi udziałami i podziałem sposobu zarządzania również na te dwie strony umowy, a w roku 1999 rozpoczął działalność Rheinhyp-BRE Bank Hipoteczny SA, będący jedną z dwóch pierwszych instytucji tego typu w Polsce. Drugą był HypoVereinsbank Bank Hipoteczny, funkcjonujący dziś pod brandem Pekao.

Jak można podsumować ewolucję polskiego rynku listów zastawnych? Co się udało osiągnąć przez dwie dekady funkcjonowania, a w jakich obszarach wciąż pozostaje wiele do zrobienia?

– Polski rynek finansowania nieruchomości trapi jeden kluczowy problem: tak naprawdę nigdy nie doczekaliśmy się zamkniętego systemu długoterminowego refinansowania kredytów hipotecznych. Jest to w znacznej mierze konsekwencją kilku zjawisk, z jakimi na przestrzeni tych dwóch dekad mieliśmy do czynienia. Pierwszym z nich była nadspodziewanie dynamiczna ewolucja polskiej bankowości detalicznej, która szybko zaczęła oferować pożyczki i kredyty hipoteczne dla osób fizycznych. W takich uwarunkowaniach specjalistyczne banki hipoteczne, które nie dysponują własną siecią sprzedaży i kanałami dystrybucji, nie miały szans rywalizować z bankami uniwersalnymi. Kolejnym hamulcem rozwoju rynku listów zastawnych była wysoka dostępność depozytów w polskim sektorze bankowym, niekiedy – jak to ma miejsce w ostatnich latach – powodująca nadpłynność instytucji finansowych. Tak wysoki poziom osadu na rachunkach i lokatach bankowych co do zasady wręcz zniechęcał do długoterminowego refinansowania kredytów hipotecznych w postaci listów zastawnych. Również i system regulacyjny nie przewidywał żadnego narzędzia, które mogłoby skłaniać banki uniwersalne do korzystania z tej formy refinansowania akcji kredytowej, czemu zresztą trudno się dziwić, biorąc pod uwagę, iż portfele ...