Punkt widzenia: Mieć, ale i być

Dziś nikt nie ma już wątpliwości, że warto dbać o swoje finanse.

Jednak choć wielu z aprobatą powtarza, że lepiej być zdrowym i bogatym niż chorym i biednym – zwłaszcza w Polsce, gdzie króluje NFZ – to jednak niewielu wie, kiedy i kto zaczął głośno o tym mówić. No może jeszcze nie wprost, ale na tyle skutecznie, że ludzie zaczęli na poważnie brać własny los we własne ręce i dążyć do wzbogacania się.

Mniej znane oblicze reformacji A zaczęło się to w czasach reformacji. Szczególnie wyróżnił się tu Jan Kalwin. Jak i inni protestanci, nie uznawał on papiestwa i hierarchii kościelnej. Uważał, podobnie jak Marcin Luter, że to z Biblii, a nie z nauczania kościelnego, wynikają zasady wiary, na nich zaś opiera się moralność i polityka. Co to ma wspólnego z finansami i ekonomią? Spokojnie – i do tego dojdziemy. Reformatorzy, zwłaszcza Kalwin, podkreślali, że wiara to dar Boży, a nie zasługa człowieka. A skoro tak, to Bóg od wieków część ludzi przeznaczył do zbawienia, części zaś tego daru odmówił. Dzieje się tak niezależnie od ich postępowania w życiu doczesnym. Ta zasada predestynacji wcale jednak nie powinna nikogo deprymować czy zniechęcać. W tym wypadku nie chodzi bowiem o bezsilność wobec przeznaczenia – odwrotnie: należy postępować cnotliwie, zakładając że jest się przeznaczonym do zbawienia. Takie zaś przeświadczenie mobilizuje do działania, do podejmowania nowych, nieznanych jeszcze form aktywności.

Kalwina uważa się za twórcę ducha kapitalizmu. Pewnie dlatego, że choć nakazywał surowy tryb życia i wymagał od ludzi wstrzemięźliwości, sprawiedliwości i pobożności – to równocześnie zapobiegliwość o dobra doczesne traktował jako nakaz moralny. Katolicyzm (o czym już na tych łamach wspominaliśmy) pochwalał ubóstwo, kalwinizm zaś uznawał, że gromadzenie bogactw jest formą chwalenia Boga Stwórcy – a zdobyć je można dzięki pracowitości, bo ta pozwala zarabiać. Co więcej, Kalwin uważał, że pożyczanie pieniędzy na procent to nie lichwa (z zastrzeżeniem, iż od ubogich nie wolno domagać się odsetek), że dozwolone są operacje giełdowe – a to dlatego, że tego typu działalność przysparza dóbr. Oczywiście, trzeba przy tym mieć świadomość, że można je prowadzić wyłącznie dzięki Bogu, a skoro tak, to należy być uczciwym i na transakcjach nie oszukiwać.

Tak, choć może niewygodna to prawda w społeczeństwie deklarującym się jako katolickie, ale to reformatorzy jako pierwsi docenili działalność gospodarczą. To głównie Kalwin, a później angielscy purytanie mówili, ba – nauczali – że pracowitość, oszczędność i przedsiębiorczość to cnoty. A jakby tego było mało, to – jak można przeczytać w opracowaniu „Chrześcijańska odpowiedzialność w gospodarowaniu” (http://old. luteranie.pl/pl/index.php?D=360) – uzasadnienie moralnej konieczności bogacenia się zostało ustawione w ciągu powiązanych wzajemnie zależności. Pracowitość jest środkiem do bogactwa, bogactwo podtrzymuje cnotę, co obrazowo przedstawiał Benjamin Franklin, mówiąc, że pusty ...