Przełomowe orzeczenie Trybunału
W dniu 14 kwietnia 2015 r. Trybunał Konstytucyjny wydał przełomowe orzeczenie, które wprowadzi znaczące zmiany w prawie bankowym. Wyrok Trybunału odnosi się do kwestii wydawania przez bank tytułów egzekucyjnych.
Do tej pory banki na podstawie art. 96 ust. 1 oraz art. 97 ust. 1 Prawa bankowego miały prawo wystawiać bankowy tytuł egzekucyjny. Podstawę do wydania bankowego tytułu egzekucyjnego mogą stanowić księgi bankowe lub inne dokumenty związane z dokonywaniem czynności bankowych. Tytuł ten może być podstawą prowadzenia egzekucji na podstawie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego. Warunkiem jest nadanie przez sąd klauzuli wykonalności przeciw osobie, która dokonywała z bezpośrednio z bankiem czynności bankowej, bądź też jest dłużnikiem banku oraz złożyła pisemne oświadczenie o poddaniu się egzekucji. Postępowanie związane z nadaniem klauzuli przez sąd ma charakter czysto formalny, gdyż sąd nie bada merytorycznych przesłanek wystawienie bankowego tytułu egzekucyjnego. Opisywana procedura w zdecydowany sposób skracała czas dochodzenia należności przez banki, gdyż w rzeczywistości wyeliminowana zostaje droga sądowa.
Bankowy tytuł egzekucyjny budził wiele kontrowersji w piśmiennictwie. Podnoszono, iż uprawnienie nadane bankom narusza zasadę równości wyrażoną w Konstytucji. Ponadto nie realizuje zasady sądowego wymiaru sprawiedliwości. Banki wielokrotnie korzystały ze swojego uprawnienia, co prowadziło do skutecznego egzekwowania należności od dłużników.
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 14 kwietnia 2015 r. uznał, iż bankowy tytuł egzekucyjny jest niezgodny z art. 32 ust. 1 Konstytucji, a więc z zasadą równego traktowania „Wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne”. Bankowy tytuł egzekucyjny, zdaniem Trybunału, jest uprzywilejowaniem, które narusza zasady w trzech aspektach: relacje bank – klient, relacje bank wierzyciel- pozostali wierzyciele oraz relacje dłużnicy banków – dłużnicy innych podmiotów. Podkreślenia wymaga fakt, iż zarówno bank, jak i jego klienci, są stronami stosunku zobowiązaniowego o charakterze prywatnoprawnym. Powinny posiadać więc równe uprawnienia, identyczne narzędzia ochrony swoich praw. Jednakże w przypadku bankowych tytułów egzekucyjnych, bank posiada zdecydowanie szersze przywileje, może więc samodzielnie wydać tytuł, który zastępuje orzeczenie sądu. Jak podkreślił Trybunał Konstytucyjny, Klient może się chronić jedynie wytaczając powództwo przeciwegzekucyjne.
Trybunał podkreślił, iż niedopuszczalne jest pozostawienie aktualnej regulacji, która pozwala być bankom sędzią w swojej sprawie. Ponadto w konkurencji z bankami pozostali wierzyciele mają zbyt ograniczoną pozycję w przypadku egzekwowania należności od wspólnego dłużnika.
Powstaje więc pytanie, jak będzie wyglądało aktualnie postępowanie, które toczy się już na podstawie wydanych bankowych tytułów egzekucyjnych? Kiedy ww. przepisy przestaną obowiązywać? Trybunał pozostawił czas na przystosowanie się zmian wskazując, iż z dniem 1 sierpnia 2016 r. art. 96 ust. 1 oraz art. 97 ust. 1 Prawa bankowego tracą moc. Pozostawiony okres czasu ma na celu umożliwienie zakończenia podjętych już postępowań. Ponadto pozwala to na podjęcie stosownych zmian przez ustawodawcę.
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego oceniany jest pozytywnie przez Klientów banków. Jednakże, jakie zmiany zaproponuje ustawodawca oraz jak będą funkcjonowały nowe procedury okaże się po 1 sierpnia 2016 r.
Podstawa prawna: Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe, wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 14 kwietnia 2015 r., sygnatura akt P 45/12
Justyna Łopuszyńska,
Aplikant adwokacki,
Kancelaria Adwokacka,
Adwokat Małgorzata Krzyżowska
